Po humbni kohë me demarkacionin, merruni me korrupsionin!
Përgjimet që nxorën skandalet, nepotizmin dhe korrupsionin nuk janë risi për Kosovën. Këto thotë se i ka ditur qysh nga ardhja e tij në Kosovë. Ai është i befasuar pse duhet fajësuar bashkësia ndërkombëtare për politikanët e korruptuar kur ata mund të ndërrohen me votën e qytetarëve.
Ambasadori i Britanisë së Madhe në Kosovë Ruairi O'Connelli, në intervistën dhënë gazetës “Zëri”, thotë se nuk e mbështet asnjë politikan dhe se ka deklaruar haptazi disa herë se duhet të ndryshojë mentaliteti politik me votë dhe jo me ndërhyrjen e ndërkombëtarëve.
Edhe pse ka nënshkruar një marrëveshje me kryetarin e Kuvendit të Kosovës, Kadri Veselin, dhe është mbështetur nga kryeministri Isa Mustafa, O'Connelli për depolitizimin e bordeve thotë se “derisa nuk ndryshohet diçka unë do të vazhdoj të kem dyshime për vullnetin politik”.
Nga ana tjetër ai thotë se asgjë nuk mund të ndryshohet me dhunë në Kosovë dhe me diskurs nacionalist. Ai thotë se Kosova ka humbur shumë kohë duke u marrë me tema të cilat nuk janë problem, siç është Demarkacioni. Derisa po flasim për këto tema, askush nuk po merret me korrupsionin, papunësinë e problemet tjera reale që ka Kosova.
Duke e njohur mirë Kosovën ambasadori Ruairi O'Connelli pranon se ka ndryshime në shoqëri, të ndikuara nga ideologji të reja fetare. Por, thotë se në një ambient si Kosova me problemin e papunësisë, moszhvillimit ekonomik dhe ku qytetari injorohet nga politika krijohet mundësia për manipulime.
Zëri: Z. Ambasador, përgjimet që dolën në medien “Insajder” të përfshirjes së zyrtarëve të lartë të partisë më të madhe në pushtet në nepotizëm dhe degradim të institucioneve publike a ishin befasi edhe për juve?
Ruairi O'Connelli: Kjo nuk është risi. Kemi parë vite me radhë raportet e Bashkimit Evropian në të cilat është përmendur niveli i nepotizmit, problemi i klientelizmit në Kosovë është po ashtu shumë problematike. Kosova ka shumë probleme, sfida para saj, edhe duhet të ketë një administratë publike të pavarur, të pastër e profesionale. Duke punësuar njerëz në bazë të lidhjeve partiake apo familjare krijohen dy probleme kryesore. E para, është se mbushet administrata publike me njerëz që nuk janë të aftë, nuk janë të kualifikuar për pozitat e tyre. E dyta, nëse dikush punësohet mbi baza partiake-familjare është shumë e dëmshme.
Nëse në administratën publike, sidomos në strukturat që duhet të jenë të pavarura, veprojnë jo në bazë të interesit shtetëror por në bazë të interesit partiak ose privat, është shqetësues. Kemi parë shumë raste në të kaluarën me bordet e pavarura që kanë vepruar kundër interesit të shtetit që kanë lejuar korrupsionin, që kanë qenë të përfshirë në afera korruptive. Ne të gjithë e kemi ditur se ky ka qenë një problem. Përgjimet e fundit janë vetëm një shenjë për madhësinë e problemit sepse të gjithë e kemi ditur se është një problem. Fatkeqësisht, nuk mendoj se është vetëm një parti e përfshirë në këto apo që kanë të bëjnë vetëm me një parti, por kemi pasur skandale të tjera, vetëm marrëveshja e koalicionit PDK-LDK, të cilët janë pajtuar se si t’i ndajnë bordet, akti i ndarjes mes tyre ka qenë i kundërligjshëm.
Zëri: Ju keni nënshkruar një marrëveshje me kryetarin e Kuvendit, Kadri Veselin, që ka ngjallur reagime të shumta se sa mund të jetë ai kredibil, ndonëse ai tashmë edhe udhëheq partinë politike, e cila është e përfshirë në këto skandale. Pra, përgjegjësia e politizimit të bordeve bie edhe mbi të?
Ruairi O'Connelli: Unë mendoj që askush në Kosovë nuk do të besojë se gjithçka ka ndryshuar vetëm me nënshkrimin e kontratës ose marrëveshjes, edhe unë vetëm me këtë akt nuk e besoj. Duhet të them që takimin e parë me kryeministrin, ai ka thënë se problemi i klientelizmit është shumë i rëndë në Kosovë dhe që duhet të trajtohet. Por deri më tani nuk kemi parë që ka ekzistuar një vullnet politik për ta trajtuar këtë problem. Unë nuk do të pretendoj se ekziston tash, por ne duhet të bëjmë çmos si mik i Kosovës, të veprojmë në mënyrë konkrete për t’i trajtuar këto probleme. Para se ta gjykojmë nëse ka ndryshuar diçka, le ta presim angazhimin nga ana e tyre.
Zëri: A mendoni së është dashur të jetë edhe bashkësia ndërkombëtare më e ashpër në raport me korrupsionin dhe nepotizmin? Pse të priten përgjimet (siç po e thoni edhe ju se nuk ishte befasi) që të kërkohet përgjegjësi nga politika?
Ruairi O'Connelli: Çdo vit Bashkimi Evropian, që është përgjegjës për përmirësimin e qeverisjes në Kosovë në kuadër të integrimeve evropiane, ka dalë me kërkesë në mënyrë shumë të qartë për dukurinë e nepotizmit dhe klientelizmit. Nuk është se bashkësia ndërkombëtare ka heshtur në këtë temë më herët, kemi përmendur shumë herë edhe më vjen pak e çuditshme kur pretendojnë njerëzit se ne nuk kemi thënë asgjë.
I kemi kritikuar, i kemi përmendur edhe i kemi lutur me një qasje krejtësisht tjetër prej anës së Qeverisë për punësimin. Unë e kam vërejtur këtë problem menjëherë kur kam ardhur në Kosovë edhe jemi të vendosur si qeveri britanik që të bëjmë diçka konkrete për ta thyer këtë praktikë. Edhe ky projekt është vetëm një ndihmë për Qeverinë e Kosovës.
Ne do ta financojmë një kompani ndërkombëtare për të kryer, për të ndihmuar proceset teknike. Në fund të procesit do t’i dorëzohet një listë e shkurtër Qeverisë, Kuvendit apo institucionit përkatës të emrave që janë të kualifikuar për këtë vend pune. Kjo do të tregonte diçka gjithashtu për vullnetin ose mungesën e vullnetit politik. Unë kam dyshime. Duke folur haptazi edhe me kryetarin e Kuvendit, edhe me kryeministrin ua kam thënë të njëjtën gjë. Derisa nuk ndryshohet diçka unë do të vazhdoj të kem dyshime për vullnetin politik.
Por ne duhet të bëjmë diçka tash dhe nuk mund të presim derisa të ndryshohet diçka tjetër, ne duhet të krijojmë hapësirën, duhet të krijojmë një mundësi për të thyer këtë praktikë sepse është shumë e rrezikshme. Sepse Kosova tash për tash nuk ka strukturë të mjaftueshme, të aftë për t’u ballafaquar me sfidat e mëdha.
Zëri: Pas një bllokade të procesit politik tash e dy vjet, së fundmi kemi sulme me granata, ndërkohë që nuk po zbulohen as kryesit e veprave. U dogjën disa vetura muaj më parë dhe ende nuk kemi asnjë zbulim nga institucionet e sigurisë. A po krijohen sinjale të mossigurisë dhe destabilizimit të vendit?
Ruairi O'Connelli: Kjo është e çuditshme. Po shpresoj se strukturat përkatëse, pra Prokuroria e Policia, do t’i marrin masat e nevojshme. Duke folur për situatën mendoj që do të ishte shumë e rrezikshme nëse vazhdon rritja e retorikës nacionaliste, përdorimi i kërcënimeve i të dyja palëve, mendoj që nuk është diçka e pranueshme kur përdoret dhuna, sidomos në Kuvend, kur njerëzit që nuk pajtohen me ju, konsiderohen si tradhtar. Kosova ka mbijetuar në vitet ’90-a për shkak të unitetit politik brenda komunitetit shqiptar në Kosovë edhe më vjen shumë keq kur shoh tash, kur Kosova ka fituar pavarësinë, që këtë unitet ta shkatërrojnë. Nuk kërkoj pajtime në çdo rast, kjo nuk është diçka, mund të ndodhë në demokraci, është plotësisht e zakonshme, diçka normale por në të njëjtën kohë akuza për tradhti kjo është shumë e rrezikshme.
Zëri: Demarkacioni nuk po kundërshtohet vetëm prej opozitës, kemi edhe një numër jo të vogël të deputetëve të koalicionit që kryesisht vijnë nga rajoni i Dukagjinit, të cilët deklarohen se nuk do ta votojnë. E shihni më shumë si kalkulim për vota që bëhet (bëjnë) apo seriozisht është problem demarkacioni?
Ruairi O'Connelli: Kjo është çështje bilaterale mes Malit të Zi dhe Kosovës. Ne nuk kërkojmë asgjë prej Kosovës si Britani në këtë proces. E di se askush në bashkësinë ndërkombëtare, as në Bashkimin Evropian, nuk ka kërkuar asnjë metër katror të tokës së Kosovës. Nuk shoh asnjë arsye, asnjë interes për t’ia kërkuar Kosovës tokën. Nuk kemi interes, as nuk ka interes Mali i Zi. Por Kuvendi duhet të vendosë. Kosova është shtet sovran dhe ju vetë mund të vendosni për këto çështje, por kam dy këshilla.
Debati duhet të zhvillohet në bazë të fakteve dhe jo të ndjenjës nacionaliste edhe kur argumentet përdoren, si kam dëgjuar në debatin në Kuvend që kufiri duhet të jetë diku tjetër për shkak se duhet të jetë një kufi etnik. Ka kaluar koha kur janë përmendur kufijtë etnikë. Edhe, gjithashtu, çdo ditë kur flasim për kufirin që nuk ka ndryshuar mund të flasim për korrupsionin, për krim të organizuar, mund të flasim për nepotizmin. Nuk punësohet askush me demarkacion ose me mungesën e demarkacionit. Mendoj që Kosova ka humbur shumë kohë për një çështje që nuk është reale, por edhe nuk është e rëndësishme. Ju vendosni vetë nëse do të ratifikohet, ose jo.
Zëri: Megjithatë siç u pajtuat edhe ju, Kosova po krijohet në një ambient që lehtësisht mund të eskalojë situata për shkak të papunësisë, politikanëve të shndërruar në milionerë brenda natës, mosndëshkueshmërisë, etj.
Ruairi O'Connelli: Qytetarët duhet të kërkojnë më shumë prej përfaqësuesve të tyre. Duke folur me qytetarët e Kosovës unë kuptoj frustrimet e tyre, unë kuptoj se ata kanë pasur shpresë për një jetë më të mirë pas luftës dhe pas pavarësisë, por rritja ekonomike është shumë e dobët, niveli i papunësisë është tepër i lartë. Shpresoj se Qeveria do të marrë edhe do të vazhdojë të marrë masa për ta përmirësuar situatën sociale e ekonomike në përgjithësi.
Unë e kuptoj frustrimin (e qytetarëve), por unë duhet të them që këto probleme duhet të zgjidhen brenda kornizës demokratike. Ju keni përmendur problemin e pandëshkueshmërisë në Kosovë edhe unë e kam përmendur publikisht shumë herë që është shumë shqetësuese kur dëgjojmë raste për politikanët të cilët janë dënuar nga gjykatat e Kosovës dhe lejohen të vazhdojnë punën e tyre si kryetar të Komunës ose të niveleve të tjera, dhe kjo është e papranueshme. Gjithashtu është shumë e dëmshme jo vetëm për Kosovën, për buxhetin edhe gjithashtu për kulturën politike të Kosovës që nëse qytetarët shohin një politikan i cili është mbi ligjin apo politikanët janë mbi ligjin, kjo krijon shumë rreziqe.
Zëri: Tash 17 vjet pas luftës kemi të njëjtat fytyra politike, a kemi dështuar të krijojmë hapësirë për fytyra të reja politike, për një mentalitet të ri politik?
Ruairi O'Connelli: Është koha kur qytetarët e Kosovës duhet të ndihen përgjegjës dhe fuqiplotë për zgjedhjen edhe për idealin e përfaqësuesit të tyre. Kultura politike e Kosovës dhe kultura demokratike është treguar shumë e rreptë gjatë historisë së Kosovës. Kosova nuk ka pasur përgjegjësinë e zhvillimit të këtushëm, për ndoshta më shumë se para Perandorisë Romake. Kjo nuk është në kulturë që ndryshohet lehtë ose brenda natës, por tash me pavarësinë Kosova edhe qytetarët e Kosovës janë plotësisht fuqiplotë për t’i zgjedhur liderët e tyre.
Nëse shoqëria, qytetarët kërkojnë diçka tjetër, mund të kërkojnë liderë të tjerë, mund ta ndryshojnë vetë me votat e tyre skemën politike. Duke folur drejtpërdrejt me qytetarët si në rrugë, si në “Facebook”, unë jam edhe i habitur sa shpesh dalin njerëzit duke pretenduar se ne si bashkësi ndërkombëtare kemi zgjedhur elitën politike të Kosovës edhe ne e mbështesim atë. Ne nuk e mbështesim askënd, pra qytetarët kanë fuqinë për ta ndryshuar. Ka ndodhur në Bullgari që katër herë me radhë pas rënies së socializmit në Bullgari po zgjedh një qeveri e re.
Zëri: Ju e njihni shumë moti Kosovën, a keni vërejtur edhe një ndryshim në shoqëri, shtrirje të ideologjisë së re fetare?
Ruairi O'Connelli: Po është një ndryshim. Ne duhet të jemi shumë të kujdesshëm, për shembull një (etiketim) i krahut konservativ edhe një interpretim (etiketim) i dhunshëm që çdo qytetar ka të drejtë për lirinë e fesë edhe kjo është një e drejtë në Evropë, që është thelbësore për shoqërinë demokratike, por gjithashtu kemi parë që me mungesën e shpresës, me përjashtimin e disa qytetarëve nga zhvillimi ekonomik është krijuar mundësia për manipulim dhe për krijimin e përshtypjes se e vetmja zgjidhje për këto gjëra është një thyerje plotësisht e lidhjeve mes Kosovës, shoqërisë së Kosovës dhe Evropës. Kjo është shumë e rrezikshme.
Zëri: Pos problemeve ekonomike, moshapjes së vendeve të punës, rritja edhe e radikalizmit ku e çon Kosovën?
Ruairi O'Connelli: Është një problem ideologjik, por nuk u ofrohet një ideologji e besueshme qytetarëve. Që krejt është se nëse njëri humb shpresat për jetën krijon hapësirën që do të dëgjohet për një ideologji të gabuar. Nëse ai nuk ka qasje në ekonomi krijohet mundësia që ai do të shantazhohet për diçka, nëse ai ndihet i përjashtuar prej politikës, i injoruar krijon mundësinë për manipulime. Nëse njerëzit që veprojnë kundër interesit të shoqërisë, nëse njerëzit kryejnë vepra penale nuk dënohen për shkak të dobësisë së sistemit të drejtësisë krijohet mundësia për t’u fuqizuar rrjetet në Kosovë. Për krejt këto gjëra që i kemi diskutuar sot janë të lidhura njëra me tjetrën.
