Mexhuani
Trump dhe Riorganizimi i Arkitekturës Ndërkombëtare
Rikthimi i Donald Trump në presidencën amerikane ka sjellë një tronditje të ndjeshme në rendin ndërkombëtare, duke ripërtërirë tensionet tregtare dhe diplomatike midis Shteteve të Bashkuara (SHBA) dhe Bashkimit Evropian (BE). Politikat e tij proteksioniste, të cilat shpesh manifestohen përmes vendosjes së tarifave mbi importet evropiane, kanë sfiduar parimet e tregtisë së lirë dhe kanë vënë në pikëpyetje stabilitetin e marrëdhënieve transatlantike. Kjo qasje nuk është vetëm një reflektim i një strategjie ekonomike të orientuar drejt interesave kombëtare amerikane, por edhe një ri-pozicionim strategjik i fuqisë globale, i cili mund të shpjegohet më së miri përmes teorive të Realizmit dhe Liberalizmit në Marrëdhëniet Ndërkombëtare.
Teoritë e Marrëdhënieve Ndërkombëtare janë shpjeguesit më të mirë të ngjarjeve globale, duke ofruar një kuadër analitik për të kuptuar sjelljen e shteteve dhe dinamikën e sistemit ndërkombëtar. Realizmi, si një nga teoritë më të fuqishme dhe më të njohura të marrëdhënieve ndërkombëtare, argumenton se ‘’shtetet veprojnë mbi bazën e interesave të tyre kombëtare dhe kërkojnë të maksimizojnë fuqinë e tyre në një sistem anarkik, ku mungon një autoritet qendror për të zbatuar rregullat dhe të siguruar sigurinë’’ (Waltz, 1979). Kjo teori ofron një objektiv të qartë për të analizuar sjelljen e shteteve dhe politikat e tyre, veçanërisht në kontekstin e rivaliteteve globale dhe të luftës për dominim.
Qasja e Donald Trump ndaj ekonomisë globale pasqyron një vizion realist, ku marrëdhëniet tregtare trajtohen si një lojë me shumën zero, ku një fitore për një vend do të thotë humbje për një tjetër. Në këtë kuptim, Trump e sheh tregtinë ndërkombëtare jo si një mundësi për bashkëpunim dhe ndërlidhje ekonomike, por si një fushë betejë ku shtetet garojnë për dominim dhe avantazh ekonomik. Kjo qasje është në përputhje të plotë me parimet e realizmit, të cilat theksojnë se shtetet janë aktorë racionalë që synojnë të maksimizojnë interesat e tyre në një mjedis konkurrues dhe të pasigurt.
Në këtë kontekst, politikat proteksioniste të Trump, të cilat shprehen përmes vendosjes së tarifave mbi importet evropiane dhe sfidimit të institucioneve ndërkombëtare, mund të shpjegohen si një përpjekje për të rritur fuqinë ekonomike dhe politike të SHBA-ve në koston e partnerëve të saj tradicionale. Sipas kësaj logjike, BE-ja shihet jo si një partner i barabartë, por si një rival ekonomik që ka përfituar nga politika të pabarabarta tregtare. Kjo qasje bie ndesh me vizionin liberal të marrëdhënieve ndërkombëtare, i cili thekson rëndësinë e bashkëpunimit, institucioneve globale dhe ndërlidhjes ekonomike për stabilitetin dhe prosperitetin afatgjatë.
Megjithatë, realizmi nuk është teoria e vetme që mund të shpjegojë ngjarjet globale. Liberalizmi, për shembull, ofron një perspektivë të ndryshme, duke theksuar rëndësinë e bashkëpunimit ndërkombëtar, institucioneve dhe normave në menaxhimin e marrëdhënieve ndërkombëtare. Në këtë kuptim, Europa, si një fuqi normative që mbështet rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla, përballet me një dilemë: si të përgjigjet ndaj politikave proteksioniste të SHBA-ve duke ruajtur njëkohësisht parimet e tregtisë së lirë dhe bashkëpunimit multilateral.
Reagimi i Europës ndaj Proteksionizmit Amerikan
Për Evropën, sulmi ndaj tregtisë së lirë dhe institucioneve multilaterale nuk është vetëm një sfidë ekonomike, por edhe një kërcënim për vetë identitetin e saj si një fuqi normative që mbështet rendin ndërkombëtar të bazuar në rregulla. Për të përballuar këtë sfidë, Europa ka disa opsione strategjike. Një nga reagimet e saj më të drejtpërdrejta mundet të jetë vendosja e tarifave hakmarrëse ndaj produkteve amerikane, duke synuar të krijojë kosto politike dhe ekonomike për Uashingtonin. Duke ndjekur këtë qasje, BE-ja shpreson të demonstrojë se është e gatshme të mbrojë interesat e saj dhe se nuk do të lejojë që ekonomia e saj të bëhet peng i politikave të brendshme amerikane. Megjithatë, ky është vetëm një hap i përkohshëm dhe nuk adreson çështjet më të thella strukturore që lidhen me varësinë ekonomike të Evropës nga SHBA-ja.
Një strategji më afatgjatë dhe më e qëndrueshme është diversifikimi i marrëdhënieve tregtare. Në këtë kontekst, Europa duhet intensifikuar përpjekjet për të krijuar aleanca të reja ekonomike me vende të tjera si Kina, India dhe Japonia. Këto përpjekje synojnë të reduktojnë varësinë nga tregu amerikan dhe të krijojnë alternativa për eksportet dhe investimet evropiane.
Një shembull i kësaj qasjeje është Marrëveshja e Tregtisë së Lirë ndërmjet BE-së dhe vendeve të Amerikës Latine, e cila synon të krijojë një ekuilibër të ri ekonomik në skenën ndërkombëtare.
Roli i Diplomacisë dhe Institucioneve Ndërkombëtare
Përveç masave ekonomike, aspekti diplomatik luan një rol kyç në përballje me proteksionizmin amerikan. Europa nuk mund ta trajtojë këtë sfidë vetëm në termat e ekonomisë, por duhet të përdorë fuqinë e saj normative dhe diplomatike për të ndërtuar koalicione dhe për të rritur presionin mbi administratën amerikane. Një nga rrugët më të rëndësishme në këtë drejtim është forcimi i lidhjeve me partnerët tradicionalë si Kanadaja, Japonia dhe Australia, të cilët gjithashtu janë përballur me politika proteksioniste nga SHBA-ja. Përmes një diplomacie të koordinuar, Europa mund të ndërtojë një front të bashkuar kundër politikave të Trump dhe të promovojë një model të qëndrueshëm bashkëpunimi ekonomik global.
Një tjetër qasje diplomatike është përdorimi i institucioneve ndërkombëtare si Organizata Botërore e Tregtisë (OBT) për të sfiduar tarifat amerikane. BE-ja mund të ndjekë rrugë ligjore dhe të kërkojë arbitrazh mbi ligjshmërinë e tarifave të reja për të dëshmuar se këto masa shkelin rregullat e tregtisë së lirë dhe për të krijuar presion mbi SHBA-në që të respektojë angazhimet e saj ndërkombëtare. Megjithëse Trump ka treguar një skepticizëm të madh ndaj institucioneve ndërkombëtare, një fushatë e koordinuar diplomatike mund të rrisë koston politike të këtyre veprimeve dhe të rrisë presionin mbi Uashingtonin për të ndryshuar kursin.
Në të njëjtën kohë, BE-ja duhet të forcojë autonominë e saj strategjike në sektorë kyç si teknologjia, energjia dhe mbrojtja. Varësia nga teknologjitë amerikane dhe zinxhirët e furnizimit global e bën Evropën të ndjeshme ndaj presionit ekonomik dhe politik nga SHBA-ja. Duke investuar në industrinë e brendshme dhe duke krijuar politika të pavarura teknologjike, BE-ja mund të zvogëlojë ekspozimin e saj ndaj lëkundjeve të politikave amerikane dhe të sigurojë një pozitë më të fortë negociuese në të ardhmen.
Zgjerimi i BE-së dhe Forcimi i Kapaciteteve të Mbrojtjes Evropiane
Një tjetër element kritik në këtë sfidë është zgjerimi i BE-së, veçanërisht në Ballkanin Perëndimor. Duke integruar vendet e rajonit, BE-ja jo vetëm që do të forconte stabilitetin politik dhe ekonomik të kontinentit, por do të krijonte gjithashtu një treg më të madh dhe më të qëndrueshëm, duke i dhënë peshë më të madhe Evropës në negociatat globale. Për më tepër, duke përshpejtuar procesin e anëtarësimit të vendeve si Shqipëria, Maqedonia e Veriut dhe Kosova, BE-ja do të zvogëlonte hapësirën për ndikimin e fuqive të tjera si Rusia dhe Kina, t cilat kanë shfrytëzuar vonesat në zgjerim për të forcuar praninë e tyre në rajon.
Po aq e rëndësishme sa ekonomia dhe zgjerimi është edhe forcimi i kapaciteteve të mbrojtjes evropiane. Politikat e Trump, veçanërisht skepticizmi i tij ndaj NATO-s dhe presioni për rritjen e shpenzimeve të mbrojtjes nga vendet evropiane, e kanë bërë të qartë se BE-ja nuk mund të mbështetet pafundësisht në SHBA për sigurinë e saj. Krijimi i një strukture më të pavarur mbrojtëse përmes Politikës së Përbashkët të Sigurisë dhe Mbrojtjes (PPSM) dhe rritja e investimeve në industri ushtarake evropiane do ta bënin kontinentin më të aftë për të përballuar sfidat e sigurisë në mënyrë të pavarur.
Nëse BE-ja dëshiron të mbetet një aktor i fuqishëm global, duhet të adaptohet me realitetin e ri dhe të ndërtojë një strategji të qëndrueshme që kombinon diplomacinë, ekonominë, zgjerimin dhe forcimin e pavarësisë strategjike. Vetëm kështu do të mund të mbrojë interesat e saj dhe të ruajë stabilitetin e rendit ndërkombëtar në një epokë të re të rivaliteteve ekonomike dhe politike. Rikthimi i Trump në presidencë nuk është thjesht një ndryshim në politikat ekonomike amerikane, por një moment kritik për sistemin ndërkombëtar. Proteksionizmi i tij sfidon rendin ekzistues dhe detyron Evropën të rishqyrtojë strategjitë e saj ekonomike dhe diplomatike.
Nëse BE-ja dëshiron të mbetet një aktor i fuqishëm global, duhet të përshtatet me realitetin e ri dhe të ndërtojë një strategji të qëndrueshme që kombinon diplomacinë, ekonominë dhe forcimin e pavarësisë strategjike. Vetëm kështu do të mund të mbrojë interesat e saj dhe të ruajë stabilitetin e rendit ndërkombëtar në një epokë të re të rivaliteteve ekonomike dhe politike.
Sqarim: Të gjitha opinionet në këtë rubrikë reflektojnë qëndrimet e autorit/autorëve e jo domosdoshmërisht të NGB “Zëri” SHPK
