Tharoor
Lufta e Rusisë në Ukrainë jehon në Ballkan
Disa muaj pasi nisi pushtimin rus të Ukrainës, presidenti Vladimir Putin u përpoq të justifikonte luftën e tij duke drejtuar gishtin nga Ballkani Perëndimor. Në një takim me sekretarin e përgjithshëm të Kombeve të Bashkuara, Antonio Guterres, Putini vuri në dukje trashëgiminë e ndërhyrjes së NATO-s në ish-Jugosllavi në vitin 1999, një fushatë bombardimi që goditi objektivat në atë që atëherë ishte e kombinuar me Serbinë dhe Malin e Zi në një përpjekje për të ndalur sulmin e Serbisë kundër shqiptarëve etnikë të Kosovës që luftonin për autonomi. Lufta e shkurtër dhe operacioni paqeruajtës pasues çuan në shfaqjen e kombit të pavarur të Kosovës.
Veprimet e aleancës perëndimore atëherë, sipas Putinit, nuk ishin të ndryshme nga ato që forcat e tij kërkuan të bënin tani në përpjekje për të garantuar pavarësinë e dy entiteteve separatiste pro Kremlinit në rajonin lindor të Ukrainës të njohur si Donbas. “Shumë shtete të Perëndimit e njohën [Kosovën] si një shtet të pavarur”, i tha Putini Guterresit. “Ne bëmë të njëjtën gjë në lidhje me republikat e Donbasit”.
Ka shumë arsye për t’u tallur me këtë analogji, jo vetëm sepse Rusia ende nuk e njeh pavarësinë e Kosovës dhe e ka dënuar fuqishëm luftën e NATO-s kundër aleatit të tyre serb. Sulmet ajrore të NATO-s çuan në viktima civile serbe, por ato gjithashtu ndihmuan në shmangien e raundeve të mëtejshme të spastrimit të dhunshëm etnik në Ballkan dhe stabilizimin e një krize që kishte parë tashmë mijëra të vrarë dhe qindra mijëra të tjerë të zhvendosur. Pushtimi i Putinit, ndërkohë, përkufizohet nga retorika gjenocidale e Kremlinit, si dhe nga raportet e dukshme për mizoritë e kryera nga trupat ruse. Kjo ka bërë që miliona ukrainas të largohen nga shtëpitë e tyre.
Presidentja e Kosovës Vjosa Osmani sheh një paralele krejt ndryshe. Fitorja e mundësuar nga NATO-ja e luftëtarëve të Kosovës mbi regjimin e presidentit të atëhershëm serb Slobodan Milosheviq ishte pjesë e një lufte më të gjerë për të drejtat e njeriut, sundimin e ligjit dhe parimet demokratike. “Njëzet e tre vjet më parë këto vlera ishin në rrezik në Kosovë dhe më gjerë”, më tha Osmani gjatë një interviste të enjten në Washington. “Njëzet e tre vjet më vonë, është e njëjta gjë – këto vlera janë në rrezik në Ukrainë”.
Fushata e Rusisë në Ukrainë nuk meriton asnjë lloj legjitimiteti ndërkombëtar. Ajo pasqyron thjesht, sipas Osmanit, “prirjet e sëmura, perandorake” të presidentit rus.
Osmani ishte në Washington javën e kaluar së bashku me kryeministrin e vendit të saj, Albin Kurti. Ata patën takime me sekretarin e Shtetit, Antony Blinken dhe nënshkruan një marrëveshje të rëndësishme investimi me Korporatën e Sfidave të Mijëvjeçarit, një entitet qeveritar i SHBA-së, i cili ka zotuar 237 milionë dollarë në financim për infrastrukturën energjetike të Kosovës.
Por në bisedën e saj me “Today’s WorldView”, Osmani paralajmëroi gjithashtu për rreziqet më të gjera me të cilat përballet rajoni i saj, ku ndikimi rus historikisht ka luajtur një rol të jashtëzakonshëm.
“Qëllimi i Putinit është të zgjerojë konfliktin në pjesë të tjera të botës”, tha ajo. “Meqenëse synimi i tij ka qenë vazhdimisht të destabilizojë Evropën, ne mund të presim që një nga objektivat e tij mund të jetë Ballkani Perëndimor”.
Vetëm këtë fundjavë u ndezën tensionet mes Kosovës dhe Serbisë. Serbët etnikë në komunat veriore të Kosovës bllokuan rrugët dhe u përleshën me detashmentet e policisë në përgjigje të vendimit të autoriteteve të Kosovës për të kërkuar që automjetet që hyjnë nga Serbia të zëvendësojnë targat e tyre me targa të Kosovës; e njëjta vlen për automjetet nga Kosova që hyjnë në Serbi.
Mosmarrëveshja burokratike përgënjeshtroi tensionet shumë më të mëdha që ziejnë poshtë. Zyrtarët e lartë u përfshinë në një luftë fjalësh. Kurti akuzoi presidentin serb Aleksandar Vuçiq për nxitjen e dhunës. Vuçiqi tha se të dy palët “kurrë nuk kanë qenë në një situatë më komplekse se sot”, por u zotua për fitoren serbe pavarësisht. Misioni i vogël i NATO-s në Kosovë u ndje i detyruar të lëshonte një deklaratë, duke thënë se ishte “i përgatitur për të ndërhyrë nëse rrezikohet stabiliteti”.
Gjithashtu shqetësim i menjëhershëm është situata në Bosnjë, rregullimi i ndërlikuar politik i së cilës që bashkoi popullsinë e saj etnike boshnjake, kroate dhe serbe duket më i lëkundur se kurrë. Analistët besojnë se Milorad Dodiku, udhëheqësi i republikës gjysmëautonome etnike serbe brenda federatës boshnjake, po shtyn për një shkëputje më të qartë që mund të shkaktojë trazira të reja në rajon. Përpjekjet e tij gjejnë mbështetje të ngushtë si në Moskë ashtu edhe në Beograd.
Serbia është, në fund të fundit, një aleat historik rus dhe, sipas fjalëve të Osmanit, “tokë pjellore” për operacionet e ndikimit të Putinit. Ndërsa shumica e liderëve të Evropës kanë ndërmarrë masa armiqësore kundër Kremlinit, Vuçiqi nuk ka bërë. Ai refuzoi të t’i bashkohej regjimit të sanksioneve të BE-së ndaj Rusisë. Ai nënshkroi një marrëveshje fitimprurëse gazi me Moskën në fillim të kësaj vere, edhe pse pjesa tjetër e kontinentit po përpiqet të heqë dorë nga eksportet ruse të energjisë. Dhe duke qenë se sundimi i tij nacionalist ka çuar në një erozion të demokracisë serbe dhe shqetësime në rritje për lirinë e shtypit, Vuçiqi ka lejuar gjithashtu që grupet e propagandës shtetërore ruse të vazhdojnë të veprojnë në Serbi. Ato luajnë një rol të rëndësishëm në nxitjen e polarizimit në rajon.
Analistët tregojnë për një gjendje të sëmurë më të gjerë. “Në vend të vizionit për t'iu bashkuar një Evrope paqësore dhe të begatë, ka një ndjenjë në rritje të stagnimit në të cilin ankesat historike dhe puna e papërfunduar e secilit vend shfaqen si tipare të përhershme të fushatave zgjedhore dhe shkaktues të mundshëm konfliktesh”, vuri në dukje një raport i fundit nga Grupi Ndërkombëtar i Krizave. “Udhëheqësit ndezin flakët me retorikë përçarëse, duke u përpjekur të largojnë vëmendjen nga ekonomitë e ngadalta, standardet e ulëta të jetesës, korrupsioni dhe nepotizmi”.
Osmani e sheh sjelljen e Vuçiqit si atë të një autokrati që nuk duhet të merret me të mirë. Përtej pretendimeve territoriale të Serbisë në Kosovë, ajo tregon dorën e Beogradit në destabilitetin e provokuar në Bosnjë si dhe përpjekjen e supozuar pro Kremlinit për të nxitur një grusht shteti në Malin e Zi në vitin 2016 për të ndaluar pranimin e saj në NATO (Përpjekja dështoi dhe disa nga drejtuesit e pretenduar të këtij grupi janë burgosur). Vizionet e vazhdueshme të një “Serbie të madhe” e gjallërojnë lëvizjen e Vuçiqit.
Të dielën, një anëtar i partisë në pushtet në parlamentin e Serbisë madje shkroi në Twitter se Serbia mund “të detyrohet gjithashtu të fillojë denazifikimin e Ballkanit”, duke thirrur të njëjtën kornizë të rreme përmes së cilës Putini justifikoi pushtimin e tij në Ukrainë. Vuçiqi “i shikon vendet tona si vende të përkohshme dhe përpiqet të mohojë ekzistencën tonë”, tha Osmani. Është “vetë mënyra se si Putini e shikon Ukrainën, Moldavinë dhe vendet e tjera. Është saktësisht e njëjta strategji”.
Serbia, ndryshe nga Rusia, është kandidate për anëtarësim në Bashkimin Evropian dhe zë një pozicion më të komplikuar brenda Evropës. Por gjeopolitika e re e shkaktuar nga pushtimi rus i Ukrainës e ka shtyrë Vuçiqin në një qoshe.
“Ata kanë zgjedhur rrugën e tyre”, tha Osmani. “Në këtë kohë, rruga e Putinit dhe rruga e Bashkimit Evropian janë dy rrugë të ndryshme dhe nuk kanë qenë kurrë më larg dhe nuk mund të ecësh në të dyja”.
“Kur ke një fqinj që zgjedh të jetë në anën e gabuar të historisë në këtë kohë shumë të vështirë për Evropën dhe më gjerë, kjo na dëmton edhe ne të tjerët”.
Kosova, ndërkohë, e di se në cilin drejtim dëshiron të shkojë, por ka një rrugë të komplikuar përpara. I mungon njohja e OKB-së; Vetoja e Këshillit të Sigurimit të Rusisë mbetet një pengesë themelore; dhe një pjesë e konsiderueshme e komunitetit ndërkombëtar ende nuk e ka pranuar statusin e saj si një komb sovran dhe i pavarur – duke përfshirë pesë vende brenda Bashkimit Evropian.
Osmani beson se kjo mund të ndryshojë në mjedisin aktual, me luftën në Ukrainë që po ashtu i jep një shtysë “integrimit euroatlantik” të Kosovës. Ajo përmendi ofertat dramatike të pranimit të Finlandës dhe Suedisë në NATO.
“Siç e dimë të gjithë, të jesh i sigurt do të thotë të jesh në NATO”, tha Osmani, duke u bërë thirrje vendeve anëtare të aleancës që të “fillojnë hapat e përshpejtuar... drejt mirëseardhjes edhe të Kosovës dhe Bosnjës në NATO”.
Në fillim të këtij viti, Bashkimi Evropian gjithashtu e përshpejtoi procesin për t’i dhënë statusin e kandidatit Ukrainës, një shenjë e admirimit të kontinentit për luftën e Ukrainës. Disa kritikë në Ballkanin Perëndimor kishin frikë se kjo vetëm do të vononte më tej ofertat e vendeve të tyre për anëtarësim.
Por Osmani nuk është dakord. “Për një kohë të gjatë, ne ndjemë dhe dëgjuam lodhjen e zgjerimit brenda Bashkimit Evropian”, tha ajo. “Çelja që ka treguar Bashkimi Evropian ndaj Ukrainës e ka kthyer valën në një mënyrë që më në fund BE-ja e sheh procesin e zgjerimit si një proces gjeostrategjik dhe jo si një proces burokratik”.
Dhe cili duhet të jetë ai vizion strategjik?
“Një Evropë e plotë, e lirë dhe në paqe është e pamundur pa Ballkanin Perëndimor”, tha Osmani. /Zëri
Opinion nga Ishaan Tharoor, kolumnist i “Washington Post”, përkthyer nga Zeri.info
Sqarim: Të gjitha opinionet në këtë rubrikë reflektojnë qëndrimet e autorit/autorëve e jo domosdoshmërisht të NGB “Zëri” SHPK
