“Balkan Green Foundation” organizon forum rajonal për tranzicionin energjetik dhe klimatik në Ballkanin Perëndimor

Balkan Green Foundation ka mbajtur një forum rajonal për të diskutuar tranzicionin energjetik dhe klimatik në Ballkanin Perëndimor, duke theksuar rëndësinë e partneriteteve klimatike dhe pjesëmarrjes së qytetarëve dhe aktorëve lokalë.

Fjolla Qorri, nga "Balkan Green Foundation", theksoi se forumi synon të krijojë aleanca për një tranzicion të drejtë, të trajtojë sfidat e ngrohjes shtëpiake dhe të harmonizojë ambiciet klimatike me nevojat zhvillimore ekonomike.

“Bashkëpunimi në Ballkanin Perëndimor jo gjithmonë njihet si i lehtë, megjithatë në konsorciumin tonë dhe në punën me grupet kombëtare kryesore, bashkëpunimi ka funksionuar shumë mirë. Qëllimi i forumit nuk është vetëm ceremonial, por të testojë se çfarë mund të nënkuptojnë realisht partneritetet klimatike për Ballkanin Perëndimor. Si të ndërtojmë aleanca për një tranzicion të drejtë që shkojnë përtej deklaratave dhe që realisht zhvendosin burime dhe përgjegjësi? Si ta trajtojmë sfidën e ngrohjes së shtëpive, një nga burimet më të mëdha të emetimeve shtëpiake në rajon, duke e mbajtur energjinë të përballueshme? Dhe si ta harmonizojmë ambicien klimatike me nevojat zhvillimore në ekonomi që ende përballen me boshllëqe strukturore?. Këto janë pyetje që nuk marrin përgjigje me slogane, por kërkojnë ekspertizë teknike, ndershmëri dhe debat. Ky forum synon të bëjë diçka ndryshe, dhe ajo është ta humanizojë tranzicionin energjetik: të pyesë se çfarë mundësish do të krijojnë sistemet energjetike të së nesërmes? Çfarë rrjetash sigurie dhe përfitimesh duhet t’u ofrojnë qytetarëve? Veprimet e qeverive shpesh paralizohen nga politika afatshkurtra, dhe objektivat klimatike nganjëherë duken të largëta apo edhe të imponuara. Prandaj, tranzicioni do të ketë sukses vetëm nëse qytetarët, komunat, bizneset dhe aktorë të tjerë kanë pronësi mbi procesin. Nismat nga poshtë-lart sjellin besim dhe legjitimitet, dhe këto janë ato që në fund të fundit i japin qëndrueshmëri reformave përtej cikleve të ndryshme, duke na kujtuar se dekarbonizimi nuk ka të bëjë vetëm me arritjen e neutralitetit klimatik deri në vitin 2050, por me mënyrën se si arrijmë atje, me kë dhe për kë. Në Balkan Green Foundation, roli ynë nuk është vetëm të avokojmë për politika ambicioze klimatike dhe zhvillim të qëndrueshëm, por edhe të ofrojmë platforma për diskutime rajonale të tilla si ky forum”, deklaroi Qorri.

Payam Ghalehdar, nga Ambasada Gjermane në Prishtinë, theksoi se rajoni përballet me sfida serioze: 60% e energjisë elektrike prodhohet nga qymyri, efiçienca e energjisë mbetet e ulët dhe varfëria energjetike prek shumë qytetarë.

Ai shtoi se përballimi i këtyre sfidave kërkon investime rreth 40 miliardë euro deri në vitin 2050.

“Pesë vite më parë, më 10 nëntor 2020, liderët e Ballkanit Perëndimor miratuan Deklaratën e Sofjes mbi Agjendën e Gjelbër për Ballkanin Perëndimor. Kjo deklaratë ishte një gur themeli i rëndësishëm. Jo vetëm sepse ajo mbështeti Marrëveshjen e Gjelbër Evropiane me qëllimin e saj kryesor për arritjen e neutralitetit klimatik deri në vitin 2050, por edhe sepse, përmes saj, shtetet e Ballkanit Perëndimor u angazhuan të, citoj, “koordinojnë zhvillimin e një vizioni të përbashkët rajonal për një Ballkan Perëndimor më të gjelbër dhe më të begatë”, tha ai.

Sot, ky vizion i përbashkët rajonal është më i domosdoshëm se kurrë.

Sfidat me të cilat përballet rajoni në rrugën drejt neutralitetit klimatik janë të konsiderueshme.

Edhe sot, dhe kjo u përmend edhe në fjalët hyrëse, rreth 60% e energjisë elektrike në rajon prodhohet nga qymyri.

Efiçienca e energjisë mbetet relativisht e ulët. Kalimi nga një ekonomi lineare në një ekonomi qarkore është ende shumë larg përfundimit, dhe varfëria energjetike vazhdon të prekë shumë qytetarë në rajon.

Sipas vlerësimeve, nevojiten rreth 40 miliardë euro investime deri në vitin 2050 për të përballuar këto sfida. Dua të jem i qartë: me ndryshimet klimatike, rajoni është i ekspozuar ndaj rreziqeve serioze.

Zjarre pyjore, përmbytje, nxehtësi ekstreme, rrëshqitje dheu, për të përmendur vetëm disa. Kostoja e dëmeve të lidhura me këto ngjarje është e madhe.

Sipas projeksioneve, kostoja e dëmeve klimatike mund të arrijë deri në 4% të PBB-së vjetore deri në vitin 2050. Gjermania është e përkushtuar të luajë një rol udhëheqës në mbështetjen e Ballkanit Perëndimor në rrugën e tij drejt neutralitetit klimatik.

“Rezultatet që kemi arritur deri tani, së bashku, janë të dukshme. Më shumë se 25 qytete dhe komuna në rajon, si Tirana, Podgorica, Sarajeva, kanë nisur plane ambicioze për mobilitetin dhe klimën, dhe kanë ndarë përvojat e tyre me rajonin. Tirana, për shembull, planifikon të prezantojë një sistem autobusësh elektrikë ekspres deri në vitin 2029. Stacionet e autobusëve, pikat e karikimit dhe depoja e autobusëve do të pajisen të gjitha me sisteme fotovoltaike. Këtu në Prishtinë, 70,000 qytetarë të tjerë janë tashmë të lidhur me sistemin e ngrohjes qendrore dhe kanë ngrohje të besueshme, të përballueshme dhe të pastër gjatë dimrit”, theksoi ai.

Verena Allert nga Germanwatch theksoi rëndësinë e bashkëpunimit ndërkufitar dhe përhapjes së njohurive për energjinë dhe klimën tek audienca e re.

“Objektivi global është të kontribuojmë në një tranzicion energjetik në Ballkanin Perëndimor. Qëllimet ambicioze kërkojnë përkushtim të fortë. Dhe ja ku jemi, tre vite më vonë, për të festuar forumin rajonal dhe arritjet e projektit tonë me një audiencë më të gjerë nga politika, biznesi dhe individë të ndryshëm nga shoqëria civile. Jam i lumtur që edhe të rinjtë nga YMCA po na bashkohen. Bashkëpunimi ndërkufitar mund të sjellë sfida shtesë, por gjithashtu mund të pasurojë debatet e frytshme. Në rastin tonë, jam i bindur se kemi pasuruar debatin rajonal. Ne kemi zhvilluar diskutime virtuale ndërkufitare mbi decentralizimin e sektorit energjetik dhe shkëmbime mbi mënyrat se si të rrisim efiçiencën e energjisë. Me të njëjtin qëllim, kemi organizuar vizita studimore në Maqedoninë e Veriut dhe Greqi dhe, shumë shpejt, do të prezantojmë mësimet tona në TikTok si “Mythbusters”. Këto janë shpjegime të shpejta për energjinë dhe klimën për një audiencë të re, në mënyrë që të kenë një burim cilësor informacioni mbi faktet dhe mitet klimatike. Plani i veprimit rajonal do të paraqesë shembuj nga Kosova për mënyrën se si mund të rrisim efiçiencën e energjisë në rajon dhe se si mund të mësojmë nga Serbia për të pasur një furnizim më demokratik dhe më të decentralizuar të energjisë. Maqedonia e Veriut po kontribuon duke ofruar shembuj nga rajonet e saj të qymyrit dhe tranzicioni i tyre. Më e rëndësishmja, duam të nxjerrim mësime se si të transferojmë këto modele të suksesshme kombëtare në rajon. Zemra e projektit tonë janë grupet kryesore përkatëse, një grup në secilin vend. Persona dhe organizata të ndryshme janë takuar rregullisht për të diskutuar një aspekt specifik të dekarbonizimit. Sot kemi përfaqësues të atyre grupeve në skenë. Mund të krahasojmë dhe të reflektojmë mbi idetë individuale të secilit grup kryesor. Rezultatet kombëtare dhe praktikat më të mira marrin një platformë për të drejtuar një debat ndërkufitar. Unë mezi pres diskutimin e panelit mbi aleancat klimatike, ndërtimin e urave për një tranzicion të drejtë. Për të qenë i drejtë, e gjithë kjo nuk do të kishte ndodhur pa vullnet politik dhe pa prezantimin e Partneritetit Rajonal për Klimën për Ballkanin Perëndimor”, shtoi ajo.