Si e ndërtoi bota Perëndimin?
Grekët dhe romakët kishin historitë e tyre të rrënjosura në vendet tjera dhe që i kishin adoptuar shumicën e ideve dhe teknologjitë nga diku tjetër: kodet juridike dhe literaturën nga Mesopotamia, skulpturat e gurit nga Egjipti, ujitjen nga Asiria dhe alfabetin nga Levanti. Ata e dinin këtë dhe e çmonin.
Për një gjë tjetër, grekët dhe romakët rrallë i kanë pasur të përbashkëta gjërat që sot quhen vlera perëndimore. Në fakt, shumë prej këtyre vlerave antike që konsiderohen të padyshimta, sot do të merreshin si të panjohura, madje edhe të papranueshme. Athinasit e kanë praktikuar demokracinë vetëm për burra, të cilët e promovonin joshjen ndaj djemve, kurse gratë qëndronin gojëmbyllura dhe të mbuluara. Romakët e përqafonin skllavërinë në shkallë masive dhe i shikonin ekzekutimet publike për kënaqësi.
Më në fund nuk ekziston lidhja e privilegjuar mes grekëve dhe romakëve me ‘Perëndimin’ modern: shteti kombëtar i Evropës perëndimore me ardhacakët e tyre në kolonitë e largëta. Kryeqyteti i Perandorisë Romake në mesin e mileniumit të parë ka lëvizur në Kostandinopojë dhe mbeti atje për më shumë se një mijë vjet. Ndërkohë, myslimanët e kombinuan mësimin grek me shkencën nga Persia, India dhe Azia qendrore, si një teknologji të re që qarkullonte rreth Afrikës, Arabisë dhe Oqeanit Indian, kurse detarët në detet e veriut dhe kalorësit e stepave i bartnin mallrat dhe idetë nga Kina deri në Irlandë.
Kjo është një botë e gjerë që shtrihet nga Pacifiku deri në Atlantik ku kombet në ngritje të Evropës perëndimore e trashëguan në shek. XV derisa po hynin në një botë të re. Ky milenium i ndërveprimeve është harruar me të madhe, është ngulfatur me ide të zhvilluara në periudhën viktoriane që e organizoi botën në atë të ‘civilizuar’, të ndarë dhe shpesh e kundërshtuar në mënyrë të dyanshme.
Përgatiti: Daut Dauti (pjesë nga vepra How the World made the West nga Josephine Quinn)
