Serbia e ndarë, vijë e hollë mes përplasjeve politike dhe dhunës

Në muajin e fundit, në disa qytete të Serbisë, përkrahësit dhe kundërshtarët e pushtetit janë ndarë nga kordone policore, ndërsa përplasjet kanë kaluar nga hedhja e ujit e vezëve, te sharjet dhe deri te dhuna fizike.

Incidenti më i fundit ndodhi më 10 gusht në Vërbas, rreth 30 kilometra nga Novi Sadi, ku policia ndërhyri për të ndarë mbështetësit e pushtetit, të udhëhequr nga Partia Përparimtare Serbe (SNS), dhe kundërshtarët e tij. Dy grupet shkëmbyen fyerje, ndërsa drejt njëri-tjetrit hodhën shishe plastike dhe vezë.

Megjithatë, incidenti që tërhoqi më shumë vëmendje të opinionit publik ndodhi më 9 gusht në Baçki Petrovac. Atë ditë, një grup burrash sulmoi verbalisht dhe grisi fotografi që paraqisnin protesta të udhëhequra nga studentët, në kuadër të bllokadave në gjithë Vojvodinën. Ekspozita ishte organizuar nga një grup joformal qytetarësh – sllovakë nga Baçka, Banati dhe Sremi.

Si erdhi deri tek incidenti në Baçki Petrovac?

Incidenti në Baçki Petrovac ndodhi pasi kordonet policore, që ndanin dy grupet e qytetarëve, u tërhoqën.

“Kjo ka shqetësuar jashtëzakonisht komunitetin etnik sllovak dhe një vend të qetë siç ka qenë deri tani Baçki Petrovac”, tha për Radion Evropa e Lirë Petar Holik, anëtar i Lëvizjes Qytetare opozitare “Bravo! Novi Sad” dhe asamblist në Kuvendin e Qytetit të Novi Sadit.

Holik tha se një ditë pas incidentit kishte shkuar në Baçki Petrovac për t’u shprehur mbështetje banorëve të këtij vendi të Vojvodinës. Sipas tij, ai arriti atje me varkë, pasi policia kishte bllokuar rrugët hyrëse në qytet kur ishte paralajmëruar se qytetarë dhe aktivistë do të mblidheshin atje.

“Qytetarët treguan një vullnet të madh për të arritur në Baçki Petrovac për të dhënë mbështetje, prandaj u nisën nëpër rrugë të fshatit dhe ia dolën qëllimit. Ne, dhjetë aktiviste dhe aktivistë të lëvizjes ‘Bravo! Novi Sad’, vendosëm të kalojmë kanalin Danub-Tisa-Danub me varkë”, tha Holik.

Ai e konsideron përgjegjëse për incidentin partinë në pushtet – Partinë Përparimtare Serbe (SNS) – të cilën e akuzon se “për vite me radhë ka përdorur pushtetin politik për të polarizuar shoqërinë” në Serbi.

“Përveç krijimit të një hendeku të madh brenda trupit kombëtar serb, ata kanë filluar ta zbatojnë këtë metodë edhe ndaj komuniteteve kombëtare, kështu që tani kemi sllovakë, rusë, hungarezë e kroatë ‘të përshtatshëm’ dhe ‘të papërshtatshëm’. Partia Përparimtare Serbe e ushqen fuqinë e saj nga ndarjet, urrejtja dhe manipulimi me ndjenjat kombëtare të të gjitha komuniteteve në vend”, tha Holik.

Sipas tij, ai dhe aktivistë të tjerë në Baçki Petrovac kanë identifikuar “disa persona” që grisnin fotografitë në ekspozitë, të cilët “i njohin prej kohësh si anëtarë dhe simpatizantë të SNS-së”.

Deri në publikimin e këtij artikulli, SNS-ja nuk ka kthyer përgjigje në pyetjen e Radios Evropa e Lirë nëse anëtarët e saj kanë marrë pjesë në incidentet në Baçki Petrovac.

Çfarë e lidh Baçki Petrovacin me Novi Pazarin?

Dejan Bursaq, bashkëpunëtor shkencor në Institutin për Filozofi dhe Teori Shoqërore, tha i sheh ngjarjet në Baçki Petrovac si një “demonstrim force” nga ana e atyre në pushtet.

“Nuk jam i sigurt se çfarë po përpiqet të arrijë SNS-ja. Më duket si një demonstrim i pastër force, ku ata – edhe pas nëntë muajsh – nuk po arrijnë të shkëputen nga ndjenja se kjo është ‘shteti i tyre’ dhe se ‘disa bujq’ kanë guxuar të ngriten kundër”, tha Bursaq për Radion Evropa e Lirë.

Ai kujtoi se ka pasur edhe më herët përpjekje të pushtetit për t’i ndarë qytetarët e Serbisë mbi baza etnike – hera e fundit në Novi Pazar, qytet me shumicë boshnjake. Në natën mes 27 dhe 28 korrikut, një grup burrash të maskuar nxorri me dhunë nga ndërtesa studentët që po bllokonin Universitetin Shtetëror të Novi Pazarit.

Burrat e maskuar ishin në shoqërinë e rektores, Zana Doliçanin. Pas kësaj, qindra studentë dhe qytetarë dolën në protestë, që u pasua me përleshje me policinë dhe arrestime.

Më pas, mediat proqeveritare dhe përfaqësues të pushtetit në Serbi shpërndanë një seri ofendimesh ndaj popullsisë boshnjake në Novi Pazar, në jugperëndim të Serbisë.

Për shkak të deklaratave të kryetares së Kuvendit, Ana Bërnabiq, pas incidenteve në Novi Pazar, deputetët e partisë së pakicës boshnjake – Partia e Veprimit Demokratik (SDA) e Sanxhakut – dhe deputeti i vetëm shqiptar, Shaip Kamberi, në fillim të gushtit dorëzuan kallëzim penal kundër saj, duke e akuzuar për “nxitje të urrejtjes dhe mosdurimit kombëtar, racor dhe fetar”.

Incidenti në Novi Sad pas vizatimit të flamurit tredngjyrësh

Më 10 gusht, në lagjen Liman të Novi Sadit, qindra të rinj vizatuan flamurin tredngjyrësh serb në fasadat e ndërtesave. Pas kësaj, banorët, që u organizuan përmes këshillave lokalë, nisën t’i lyenin fasadat me ngjyrë të bardhë, duke i kthyer ato në gjendjen e mëparshme. Gjatë këtyre veprimeve ndodhën disa incidente, përleshje fizike dhe shoqërime nga policia.

Ministria e Brendshme e Serbisë, deri në publikimin e këtij artikulli, nuk iu përgjigj pyetjeve të Radios Evropa e Lirë se pse policia u tërhoq më 9 gusht në Baçki Petrovac, pasi një grup burrash kishin ofenduar organizatorët e një ekspozite dhe kishte grisur fotografitë. Përgjigje nuk pati as në pyetjet se sa persona dhe kush u shoqëruan në Baçki Petrovac, si dhe për çfarë dyshohen ata.

MPB-ja serbe nuk iu përgjigj as pyetjeve se sa persona dhe kush u shoqërua në Novi Sad, në lagjen Liman, më 10 gusht, dhe për çfarë dyshohen të ndaluarit. Po ashtu, s'pati përgjigje edhe për atë se çfarë urdhrash ka marrë policia në këto raste konkrete.

Çfarë deklaruan përfaqësuesit e pushtetit?

Qëndrimet për ngjarjet e fundit i shprehën presidenti i SNS-së, Millosh Vuçeviq, i cili në rrjetin social X lavdëroi qytetarët që vizatuan flamurin tredngjyrësh në fasada, dhe presidenti i Serbisë, Aleksandar Vuçiq, i cili akuzoi ata që iu kundërvunë vizatimit se “u pengon flamuri serb”.

Ngjarjet në Novi Sad, politologu Dejan Bursaq i vlerëson si një “lëvizje taktike” të partisë në pushtet.

“Së pari, ata po përpiqen t’i paraqesin protestuesit, tek ata votues të pasigurt e të pavendosur, si dikë që është antiserb, irracional e të ngjashme, dhe në këtë mënyrë ta shkëpusin lëvizjen protestuese nga grupi i votuesve që ende hezitojnë”, tha Bursaq.

Sipas tij, qëllimi tjetër është “të mbillet fara e përçarjes brenda vetë lëvizjes protestuese”.

“Aty ka njerëz me bindje qytetare e liberale, por edhe më konservatore e kombëtare”, shpjegoi ai.

Bursaq, duke i lidhur zhvillimet e fundit me masat e reja ekonomike dhe publikimin e sondazheve për zgjedhjet, nuk e përjashton mundësinë që pushteti “po shqyrton” mbajtjen e zgjedhjeve të parakohshme.

“Pas nëntë muajsh kështu, mendoj se Aleksandar Vuçiq e ka të qartë se nuk ka mënyrë tjetër për të zgjidhur këtë krizë shoqërore”, tha ai.

Kërkesën për zgjedhje të parakohshme parlamentare e paraqitën në fillim të majit studentët që prej nëntë muajsh po bllokojnë fakultetet, duke kërkuar përgjegjësi për rrëzimin e një tende në Novi Sad.

Sipas tyre, ata morën këtë hap pasi “pushteti nuk po tregon as iniciativën më të vogël” për të përmbushur kërkesat e tyre.

Sipas Kushtetutës së Serbisë, shpallja e zgjedhjeve parlamentare është kompetencë e presidentit të shtetit, detyrë që aktualisht e ushtron Aleksandar Vuçiq. Më 8 gusht, ai deklaroi se zgjedhjet parlamentare do të shpallen “para afatit kushtetues dhe ligjor”, por nuk tregoi datën e saktë. /REL