A do të largohen serbët nga policia e ushtria e Bosnjës nëse dënohet Dodiku?

Nuk ka asnjë paralajmërim se punonjësit e Forcave të Armatosura të Bosnjë dhe Hercegovinës do të largohen nga vendet e tyre të punës nëse dënohet Millorad Dodik, tha për Radion Evropa e Lirë ministri i Mbrojtjes i Bosnjë dhe Hercegovinës, Zukan Hellez.

Ai u përgjigj kështu, pasi Dodik, presidenti i Republikës Sërpska (RS), gjatë fundjavës deklaroi për RT Ballkan se, nëse Gjykata e Bosnjë dhe Hercegovinës e dënon atë, ky entitet i Bosnjës do të kërkojë në mënyrë të njëanshme që përfaqësuesit serbë në ushtri dhe polici në nivel shtetëror të tërhiqen nga ato institucione, dhe se RS-ja do të "krijojë sistemin e saj".

Dodik po gjykohet për mosrespektim të vendimeve të përfaqësuesit të Lartë, dhe vendimi pritet të shpallet të mërkurën, më 26 shkurt.

Hellez rikujton se çdokush që nuk paraqitet në punë pa një arsye të justifikuar, shkarkohet.

Ndërkohë, Darko Qulum, drejtor i Agjencisë për Hetim dhe Mbrojtje (SIPA) të Bosnjë dhe Hercegovinës, thotë se "nuk dëshiron të komentojë asgjë që lidhet me politikën".

REL-i iu drejtua disa punonjësve në Forcat e Armatosura dhe në SIPA, por ata nuk deshën t’i komentojnë këto deklarata.

Në të njëjtën kohë, kryetari i Komunës së Sarajevës Lindore, Lubisha Qosiq, i tha REL-it se vlerëson që në territorin e këtij qyteti jetojnë disa mijëra serbë të punësuar në institucionet shtetërore.

Qosiq, i cili është anëtar i Presidencës së partisë së Dodikut, Aleancës së Socialdemokratëve të Pavarur (SNSD), pretendon se ende nuk është negociuar për largimin e zyrtarëve nga këto institucione.

SIPA u themelua në vitin 2002 me miratimin e Ligjit për Agjencinë e Informacionit dhe Mbrojtjes në Parlamentin e shtetit dhe është agjencia kryesore e zbatimit të ligjit në Bosnjë dhe Hercegovinë.

Forcat e Armatosura të Bosnjë dhe Hercegovinës u krijuan më 1 janar 2006, pas reformës së sistemit të mbrojtjes, ndërsa disa muaj më parë Parlamenti i Bosnjës kishte miratuar Ligjin për Mbrojtjen.

Me çfarë kërcënoi Dodiku?

Presidenti i Republikës Sërpska tha se, nëse dënohet, reagimi i autoriteteve të këtij entiteti të Bosnjës do të përbëhet nga dy faza – përpjekja për t’u rikthyer në Kushtetutën "origjinale" të Bosnjë dhe Hercegovinës, e pastaj dalja nga Marrëveshja e Dejtonit.

Sipas Dodikut, Kushtetuta origjinale e Bosnjë dhe Hercegovinës nënkupton kompetenca shumë të kufizuara për shtetin, ashtu siç ishin në momentin e nënshkrimit të marrëveshjes së paqes në Dejton në vitin 1995, ndonëse ajo parashikon transferimin e kompetencave në nivel shtetëror nëse entitetet bien dakord për këtë.

Dodik, gjithashtu, tha se Kuvendi Popullor i RS-së do të miratojë një ligj për daljen nga marrëveshja për Forcat e Armatosura të Bosnjë dhe Hercegovinës, do të ftojë ushtarët dhe policët të tërhiqen nga institucionet shtetërore dhe do të kërkojë një "marrëveshje konfederate mes RS-së dhe Serbisë".

Koalicioni qeverisës në Republikën Sërpska, pas një takimi të mbajtur më 17 shkurt në Banja Llukë, paralajmëroi se, në rast të një dënimi ndaj Dodikut, "të gjithë përfaqësuesit e popullit serb dhe të RS-së në nivel shtetëror, si dhe të gjithë të punësuarit në institucionet e Bosnjë dhe Hercegovinës, do të tërhiqen nga institucionet dhe do të ndalojnë punën".

Përfaqësuesit e RS-së në qeverinë shtetërore u tërhoqën për gjashtë muaj gjatë viteve 2021 dhe 2022 nga Presidenca, Këshilli i Ministrave dhe Parlamenti i Bosnjës, për shkak se përfaqësuesi i atëhershëm i Lartë, Valentin Inzko, me ndryshimet në Kodin Penal të Bosnjës, ndaloi mohimin e gjenocidit dhe lavdërimin e kriminelëve të luftës.

Duke pasur parasysh mekanizmat e shumicave etnike dhe të entiteteve në nivel shtetëror, mosprezenca në seanca mund të bllokojë të gjitha proceset në Bosnjë dhe Hercegovinë. Ligji nuk parashikon sanksione për këtë.

“Deklaratë e papërgjegjshme e Dodikut”

Rreth 30 për qind e 8.500 të punësuarve në Forcat e Armatosura të Bosnjës dhe Hercegovinës janë nga komuniteti serb, dhe nuk ka "asnjë shenjë" që dikush do t’i braktisë ato, tha Zukan Hellez për REL-in.

Ministri i Mbrojtjes i Bosnjë dhe Hercegovinës e cilësoi si "të papërgjegjshme" deklaratën e Millorad Dodikut për tërheqjen e serbëve nga Forcat e Armatosura të Bosnjë dhe Hercegovinës.

"Ai tani po përpiqet të përfshijë çdokënd dhe gjithçka në këtë proces gjyqësor vetëm që të ketë sa më shumë njerëz rreth tij dhe të përpiqet ta shpëtojë veten", tha Hellez.

Ai theksoi se Forcat e Armatosura të Bosnjë dhe Hercegovinës nuk kanë lidhje me Dodikun dhe funksionin e tij aktual, dhe se ai "nuk ka të drejtë t’i thërrasë ata, as nuk janë ata të detyruar ta dëgjojnë atë".

Nëse dikush nuk paraqitet në punë pa arsye, ai shkarkohet dhe pranohen njerëz të rinj, tha Hellez.

"Nëse dikush do të bëjë një gabim dhe të bjerë pre e mashtrimeve të Millorad Dodikut, është problemi i tij. Por, mendoj se këta janë njerëz seriozë që kanë familjet e tyre, që kanë jetesën e tyre, dhe askujt nuk i shkon ndërmend të futet në ndonjë aventurë", përfundoi Helez.

Ndryshe nga Hellez, Darko Qulum, drejtor i SIPA-s, refuzoi të komentojë lidhur me këto deklarata, duke thënë se çdo diskutim mbi këtë çështje është "i parakohshëm".

Administrata për të Ardhurat Indirekte e Bosnjë dhe Hercegovinës iu përgjigj REL-it me një fjali – se "nuk ka koment mbi këtë temë".

“Nuk është diskutuar” për tërheqjen e zyrtarëve shtetërorë

Nëse do të shqyrtohet tërheqja nga institucionet e Bosnjë dhe Hercegovinës, në hapin e parë do të bëhet tërheqja e funksionarëve të zgjedhur dhe të emëruar, tha për REL-in kryetari i Sarajevës Lindore, Lubisha Qosiq.

"Nuk është diskutuar dhe nuk ka pasur bisedime për tërheqjen e njerëzve që janë nëpunës shtetërorë. Dhe, në përgjithësi, ky opsion ende nuk është diçka që është diskutuar", tha ai.

Qosiq vlerëson se përgjigja e RS-së ndaj vendimit për Dodikun, cilado qoftë ajo, do të jetë "e natyrës institucionale".

"Kur them institucionale, kjo do të thotë që ndoshta institucionet do t’i propozojnë disa zgjidhje ligjore Kuvendit Popullor të RS-së, të cilat sërish do të jenë në përputhje me Kushtetutën e Republikës Sërpska dhe të gjitha ligjet", deklaroi Qosiq.

Kryetari i Sarajevës Lindore kujton se të gjithë ata që punojnë në institucionet e Bosnjë dhe Hercegovinës, punojnë mbi bazën popuj konstituiv, dhe ai beson se në periudhën pas vendimit "askush nuk është i rrezikuar".

Një nga komunat që përbëjnë Sarajevën Lindore është edhe Ilixha Lindore, e cila drejtohet nga Marinko Bozhoviq, anëtar i Partisë Demokratike Serbe opozitare.

Ai theksoi se "askujt nuk i shkon në mendje të largohet nga ndonjë institucion, siç kërkon Dodiku".

"Tani e tutje, gjithçka që Dodiku kërkon, ne do të bëjmë të kundërtën", theksoi ai.

Bozhoviq tha se nuk ka të dhëna të sakta për numrin e njerëzve nga Ilixha Lindore që punojnë në institucionet e Bosnjë dhe Hercegovinës, por vlerësoi se kjo shifër është diçka më pak se 500.

Kolegu i tij i partisë dhe anëtari i sapozgjedhur i Kryesisë së Dhomës së Përfaqësuesve të Parlamentit të Bosnjë dhe Hercegovinës, Darko Babal, publikoi në rrjetin X se "punëtorët duhet të jenë përgjegjës dhe të mos i braktisin vendet e tyre të punës, pasi kështu mbrohet Republika Sërpska".

Sa përfaqësues ka secila kombësi në institucionet e Bosnjës dhe Hercegovinës?

Sipas raportit të Avokatit të Popullit për të Drejtat e Njeriut të Bosnjës dhe Hercegovinës nga viti 2020, në institucionet shtetërore ishin të punësuar pak më pak se 16 mijë persona, nga të cilët 44 për qind ishin boshnjakë, 36 për qind serbë, 18 për qind kroatë dhe pak më shumë se një për qind të tjerë dhe pakica kombëtare.

Ligji për shërbimin civil në institucionet e Bosnjës dhe Hercegovinës përcakton që struktura e tyre kombëtare të pasqyrojë përafërsisht atë të regjistrimit të fundit të popullsisë.

Në raportin e përmendur, Avokati i Popullit vëren se institucionet e ndryshme e zbatojnë ndryshe Ligjin në praktikë, kështu që disa institucione përdorin regjistrimin e vitit 1991, ndërsa të tjerat regjistrimin e fundit të kryer, atë të vitit 2013.

Siç konfirmoi Zukan Hellez për REL-in, përbërja etnike e ushtrisë – punëdhënësi më i madh në nivel shtetëror – pasqyron regjistrimin e fundit të kryer në Federatën Socialiste të Jugosllavisë, para 34 vjetësh.

Në atë kohë, në Bosnjë dhe Hercegovinë kishte rreth 43 për qind boshnjakë, 31 për qind serbë dhe 17 për qind kroatë. /REL