Ç’do të thotë për BE-në dhe NATO-n kërcënimi i Trumpit për të marrë kontrollin e Grenlandës?
Donald Trump ka dyfishuar kërcënimin e tij për të përdorur forcën ushtarake për të marrë kontrollin e Grenlandës, një territor vetëqeverisës që i përket Mbretërisë së Danimarkës, duke nxitur tensionet me aleatët e tij evropianë.
Danimarka duhet t’i lëshojë territorin autonom SHBA-së për të “mbrojtur botën e lirë”, argumentoi Trump të martën, duke kërcënuar se do të vendosë sanksione ekonomike ndaj shtetit anëtar të BE-së nëse nuk e bën këtë.
Komentet e tij erdhën ndërsa djali i tij, Donald Trump Jr., vizitoi ishullin i shoqëruar nga këshilltarët kryesorë të babait të tij, shkruajnë mediat e huaja, përcjell Telegrafi.
Interesi i Trump për Grenlandën, ishullin më të madh në botë dhe shtëpia e rreth 57,000 njerëzve, është i njohur që nga presidenca e tij e parë, kur raportohet se informoi ndihmësit për të hartuar planet për të blerë ishullin.
Ishulli është një vatër e lëndëve të para kritike dhe tokave të rralla.
Shkrirja e akullit të Arktikut hap gjithashtu mundësi strategjike për tregtinë, energjinë dhe transportin në një rajon të botës mbi të cilin rivalët gjeopolitikë po luftojnë për ndikim.
Por retorika e tij e fundit “ka tronditur Evropën”, me kryeministren daneze Mette Frederiksen duke u kundërpërgjigjur duke thënë se “Grenlanda nuk është në shitje dhe nuk do të jetë as në të ardhmen”.
E ministri i Jashtëm francez Jean-Noël Barrot ka paralajmëruar Trump kundër kërcënimit të “kufijve sovranë” të Bashkimit Evropian.
“Sovraniteti i shteteve të BE-së duhet të respektohet”, tha të mërkurën një zëdhënës i Komisionit Evropian.
Cili është statusi i Grenlandës brenda Bashkimit Evropian dhe NATO-s?
Duke qenë një territor “i kurorës” së Norvegjisë dhe Danimarkës për shekuj, Grenlanda u bë zyrtarisht pjesë e Danimarkës në vitin 1953 dhe u bë një territor danez vetëqeverisës dhe autonom në vitin 1979.
Qeveria e saj ka fuqi legjislative autonome mbi një sërë çështjesh, duke përfshirë taksat, tregtinë dhe drejtësinë, por Danimarka vazhdon të ketë një kontroll të fortë në politikën e jashtme dhe të mbrojtjes të territorit.
Edhe pse Grenlanda nuk është një vend anëtar i BE-së, statusi i saj si një territor i jashtëm i BE-së i jep asaj qasje në fondet e BE-së dhe lirinë e lëvizjes për grenlandezët, të cilët konsiderohen qytetarë të BE-së.
Territori mbulohet gjithashtu nga Traktati i Atlantikut të Veriut, që do të thotë se një sulm në Grenlandë do të detyronte aleatët e tjerë të NATO-s, duke përfshirë SHBA-në, të dalin në mbrojtje të saj.
Si mund të reagonin BE-ja dhe NATO-ja nëse Trumpi do të pushtonte Grenlandën me forcë?
Retorika e Trump është veçanërisht shqetësuese pasi ai lë të kuptohet për përdorimin e forcës ushtarake kundër një shteti tjetër anëtar të NATO-s, Danimarkës, të cilin SHBA-ja është teknikisht e detyruar ta mbrojë sipas Traktatit të Atlantikut të Veriut.
Ndërsa tensionet midis vendeve anëtare të NATO-s nuk janë të paprecedentë – mosmarrëveshjet territoriale midis Greqisë dhe Turqisë janë një shembull – kërcënimet e Trump kundër Danimarkës vijnë mes shqetësimeve në rritje evropiane se administrata e tij e ardhshme do të dobësojë aleancën ushtarake që ka qenë kaq kritike në zmbrapsjen e agresionit të Rusisë kundër Ukrainës.
Shtetet anëtare të BE-së si Danimarka mund “të nxisin” gjithashtu nenin 42.7 të Traktatit të BE-së, i njohur si ‘klauzolë e ndihmës së ndërsjellë’, për të detyruar shtetet e tjera anëtare që t’u vijnë në ndihmë kur sulmohen.
Një zëdhënës i Komisionit Evropian konfirmoi të mërkurën se ishulli do të përfitonte nga klauzola.
Kërcënimet për të përdorur forcën ushtarake dhe ekonomike për të dobësuar një shtet anëtar përbën “më shumë se një problem danez”, vlerëson Mikkel Runge Olesen i Institutit Danez për Studime Ndërkombëtare. /Telegrafi
