Tiranë – Prishtinë: Segmenti ajror i munguar në zemër të kombit dhe tregut

“Një distancë e shkurtër, një ndërprerje fluturimesh dhe një mungesë e gjatë...”

Sot pas hapjes së korridorit ajror midis Shqipërisë dhe Kosovës — falë përpjekjeve të qeverive respektive dhe mbështetjes së NATO-s — fluturimi nga Tirana në Prishtinë zgjat vetëm 17 minuta. Kjo është një kohë simbolike, që dëshmon për afërsinë fizike dhe shpirtërore të dy vendeve tona, por edhe për një mundësi të madhe ende të pashfrytëzuar.

Një histori që lindi nga përkushtimi dhe kushtrimi

Lidhja ajrore Tiranë–Prishtinë lindi menjëherë pas luftës. Në një kohë kur ende ndihej aroma e barutit, aeroporti i Prishtinës (Sllatina) kontrollohej nga forcat ruse, që kishin mbërritur të parat në një nga lëvizjet më simbolike të tensionit ushtarak në rajon. Bashkë me z. Remzi Ejupin, simbol i kësaj përpjekjeje, dhe me ndihmën e z. Xhavit Halitit (në bashkëpunim me një gjeneral britanik), u punua për të marrë një leje të posaçme për fluturime civile. Fillimisht leja u dha për fluturime humanitare nga Gjeneva në Prishtinë, përmes Albanian Airlines.

Leja për operime ajrore nga Tirana për në Prishtinë u sigurua me argumentin se do të përdornim një avion rus Tupolev 134, gjë që për fat ndikoi në tejkalimin e skepticizmit rus. Kështu nisi një “urë ajrore” që për një kohë të shkurtër u bë lidhja më e shpejtë, më e sigurt dhe më e domosdoshme mes Shqipërisë dhe Kosovës.

Fluturimet zhvilloheshin me ritme të qëndrueshme — nga 7–9 në javë — edhe pse Serbia nuk jepte shërbim navigacional mbi Kosovë, çka e detyronte rrugën ajrore të kalonte përmes Maqedonisë së Veriut. Megjithatë, klima ekonomike ishte e favorshme dhe optimiste. Shumë biznese nga Shqipëria zhvendosën aktivitetin në Prishtinë, ndërsa lidhjet ndërkombëtare u konsoliduan përmes kësaj linje.

Rruga automobilistike, por jo zëvendësuese

Më pas, me ndërtimin e Rrugës së Kombit, nevoja për fluturime u zvogëlua. Transporti tokësor u bë më i lehtë dhe më ekonomik. Por ndërprerja e fluturimeve nuk mund të konsiderohet si një “zgjidhje përfundimtare”. Kjo është një anomali që nuk qëndron në një kontekst evropian modern, ku edhe distancat më të shkurtra trajtohen si lidhje strategjike për zhvillim.

Nevoja për rikthim të linjës ajrore

Lidhja ajrore Tiranë–Prishtinë duhet të rikthehet. Jo thjesht për arsye simbolike, por për shkak të nevojave reale të tregut, të diplomacisë dhe lëvizjes se qytetarëve të të dy vendeve.

Është e kuptueshme që kompanitë ajrore nuk do të operojnë në destinacione ku nuk ka leverdi ekonomike. Por kjo është pikërisht arsyeja pse nevojitet mbështetje institucionale.

Çfarë kërkohet konkretisht?

Një thirrje publike e përbashkët nga administratat respektive të Aviacionit Civil të Shqipërisë dhe të Kosovës për të promovuar linjën Tiranë–Prishtinë dhe vv si interes strategjik dhe kombëtar.

Krijimi i një skeme mbështetëse (subvencioni) për 2 vitet e para të operimit, me ndihmën e fondeve të Komisionit Evropian.

Lehtësira aeroportuale nga të dy anët, në çështje të përpunimit të udhëtarëve në një linjë të dedikuar të checkin- t dhe kalimit kufitar vetëm me karta identiteti,

Ulje taksash ku hapësira rregullatore e lejon,

Përdorimi i mekanizmit PSO – Public Service Obligationm (Detyrim për Shërbim Publik), një instrument që BE-ja e përdor për të subvencionuar linjat ajrore kur ato kanë vlerë publike, por mungesë fitimprurjeje tregtare.

PSO nuk është “ndihmë shtetërore” në kuptimin klasik — është një përjashtim që lejon financimin e linjave të domosdoshme. Wizz Air, për shembull, ka përfituar këtë status për linjën Budapest–Tiranë.

Kush mund të garojë në rastin e aplikimit PSO?

Të gjitha kompanitë ajrore shqiptare apo të rajonit të kenë mundësi të konkurrojnë për këtë linjë, përmes një procesi të hapur, transparent dhe me kritere të qarta.

Paralelisht, duhet të zhvillohet një fushatë informimi dhe ndërgjegjësimi në të dy anët e kufirit, për të rritur kërkesën dhe për të afirmuar këtë linjë si pjesë e një vizioni të përbashkët zhvillimi kombëtar dhe evropian.

---

Tirana dhe Prishtina janë më pranë se kurrë. Por fluturimi midis tyre duhet të jetë po aq i shpejtë dhe i natyrshëm sa vetë lidhja që na bashkon.

Feliks Baci - ekspert i transportit ajror dhe marrëdhënieve ndërkombëtare në aviacion