Anëtarësimi në KiE dhe Asociacioni, profesori në John Hopkins: S’ka garanci që Beogradi zbaton gjë edhe pas tij

Kushtëzimi i Kosovës me miratim të draft-Statutit të Asociacionit për t’u përkthyer në votë pozitive përfundimtare në anëtarësim në Këshill të Evropës është veçse “një lëvizje tjetër zvarritëse në procesin e negociatave edhe ashtu të stër-zvarritur që qëllim e ka të nxisë autoritetet e Kosovës të bëjnë lëshime përtej vijave të tyre të kuqe”.

Kështu e përkufizon profesori i mirënjohur në “John Hopkins” dhe studiuesi eminent botëror Sinisha Vukoviq, qëndrimin e artikuluar së fundi të Francës dhe Gjermanisë që Kosova të bëjë “hapa konkretë dhe të paprapakthyeshëm” drejt Asociacionit “në kontekst dhe ndërlidhje” të anëtarësimit ose-jo të Kosovës në KiE.

Në një intervistë me Nacionale, Vukoviq e sheh marifetin e Beogradit karshi perëndimin në “lënien e përshtypjes” se vetëm pas miratimit të Asociacioni “ata do të mund të nisnin koncesionet”; por se sa është kjo e vërtetë nuk do shumë mend që jo.

“Nuk ka kurrëfarë garancionesh e sigurish për zotim të këtillë të brendakuptueshëm”, na tha Sinisha Vukoviq, duke e marrë për hile të pastër diplomatike nga Serbia.

“Ndërsa prapëseprapë teknokratët perëndimor e marrin këtë sikur një sinjal të mirëqenë, dhe e kanë përdorur për pretekst në shtrimin e presioneve të paprecedenta ndaj Kosovës për ta bërë koncesionin e parë për Asociacionin që kjo pos sikur top-bore do t’i vërshojë me vete të gjitha pjesët e tjera të Marrëveshjes së Bruksel/Ohrit”.

Asociacionin si temë/detyrë më vete, Vukoviq nuk e sheh të bëshme, dhe në këtë linjë i qëndron argumentimit kosovar; për çka thotë se edhe vendimarrësit në Berlin, Paris dhe Romë “vështirë të mos mund ta lexojnë”.

“Megjithatë, rezultati (i anëtarësimit të Kosovës në KiE) do të përcaktohet nga ato iniciativa diplomatike do të shfaqin nivelet e nevojshme të këmbënguljes, qëndrueshmërisë dhe guximit përpara votimit përfundimtar”.

Për atë që Kosova është shumë afër anëtarësimit në Këshill të Evropës, për Sinisha Vukoviqin tregojnë “arritje të jashtëzakonshme në rrugën e shtrimin dhe konsolidimit të pozitës ndërkombëtare të Kosovës”.

Për krisjen e madhe në marrëdhëniet mes Kosovës dhe Shteteve të Bashkuara, përkatësisht kursit jo-pak konfrontues të Albin Kurtit, Vukoviq ka një lexim tjetër.

“SHBA-të po përpiqen të përdorin taktikën e njohur të ndërmjetësimit për t’i bërë partnerët e saj në Kosovë të pranojnë zgjidhje të vështira të cilat përndryshe nuk do t’i pranonin nëse do të negocioheshin drejtpërdrejt me Serbinë. Ata shpresojnë se fuqia relacionale do të mjaftojë për të nxitur autoritetet e Kosovës që të pranojnë diçka që është qartazi e papëlqyeshme brenda vendit, dhe në këmbim ata do të ofrojnë mbulesë politike dhe, nëse është e nevojshme, asistencë implementuese gjatë rrugës”, tha ai.

“Megjithatë, kjo duket se nuk është e mjaftueshme, pasi Kosova zvarritet vazhdimisht përmes procesit i cili siguron përfitime në rritje, në vend të fitoreve të qarta të menjëhershme që mund t’i paraqiten audiencës vendase si përfitime të komprometimit me Serbinë. Pra, në një situatë ku Kosova supozon se asgjë nuk është dakorduar derisa të arrihet gjithçka, ndërsa SHBA-ja kërkon marrëveshje të pjesshme për të fituar një fitore, ne mund të shohim se si luhet tipi i sotëm i shkëputjes”, tha ai.

Nacionale.com: Kosova është gati të anëtarësohet në Këshillin e Evropës, potencialisht në mes të majit. Por, ne pamë Francën dhe Gjermaninë që e kushtëzuan me draft-Statutin e Asociacionit të Komunave me Shumicë Serbe (ASM). Ata kërkojnë që Kosova ta miratojë Statutin dhe ta dërgojë për shqyrtim kushtetues; një veprim i cili është një pilulë mjaft e vështirë për t’u gëlltitur për Qeverinë e Kosovës. A e shihni anëtarësimin e Kosovës në KiE pa këtë lëvizje drejt ASM-së?

Vukoviq: Kjo është veçse një tjetër lëvizje zvarritëse në procesin tashmë tejet të zvarritur të negociatave, i cili synon të stimulojë më tej autoritetet e Kosovës që të pranojnë përtej vijave të tyre të kuqe. Megjithatë, zhvillimet e fundit nuk mund të zhbëhen dhe fakti që Kosova është sa më afër anëtarësimit të plotë në Këshillin e Evropës është një arritje e jashtëzakonshme në rrugën e pohimit dhe konsolidimit të pozitës ndërkombëtare të Kosovës. Votimi në Këshillin e Ministrave sigurisht që do t’i nënshtrohet një fushate agresive nga Serbia, autoritetet e së cilës do të insistojnë që votimi të shtyhet. Dhe me shumë gjasa do të mbështeten në sinjalet që vijnë nga Parisi dhe Berlini, duke shpresuar se një votim i shtyrë mund të konsiderohet si një fitore e politikës së jashtme për Beogradin. Megjithatë, duke e ditur se autoritetet kosovare nuk kanë ndërmend të pranojnë ASM-në si një artikull më vete, të shkëputur nga pjesa tjetër e dispozitave të përcaktuara në Marrëveshjen e Brukselit të vitit 2013, është e vështirë të besohet se vendimmarrësit në Paris, Berlin dhe madje edhe Romë nuk janë në gjendje të lexojnë situatën aktuale ku një shumicë dërrmuese në Asamblenë Parlamentare miratoi anëtarësimin e Kosovës, që është në përputhje me vetë Marrëveshjen e Brukselit. Megjithatë, rezultati do të përcaktohen ato iniciativa diplomatike që do të shfaqin nivelet e nevojshme të këmbënguljes, qëndrueshmërisë dhe guximit përpara votimit përfundimtar.

Si e keni parë betejën diplomatike të Serbisë që pengon aplikimin e Kosovës në KE, edhe pse ka 11 vjet që ka rënë dakord që të mos kundërshtojë integrimin e Kosovës në strukturat evropiane, si dhe vitin e kaluar në Marrëveshjen Themelore, për të mos bllokuar anëtarësimin e Kosovës në asnjë organizatë ndërkombëtare?

Vukoviq: Sipas autoriteteve serbe, ASM është parakusht që të gjitha dispozitat e tjera të Marrëveshjes së Brukselit të zbatohen. Ata i kanë qëndruar zhurmshëm dhe këmbëngulje kësaj linje, duke bërë hapa të mëdhenj me komunitetin ndërkombëtar. Është një mesazh i thjeshtë, i lehtë për t’u kuptuar nga teknokratët perëndimorë, të cilët e shohin atë si një prelud të një fitoreje diplomatike, të cilën ata e shpresojnë kaq urgjentisht. Autoritetet serbe kanë lënë përshtypjen se janë të gatshme të bëjnë lëshime pasi të marrin ASM-në, edhe pse nuk ka garanci të qarta dhe as siguri për një angazhim të tillë të nënkuptuar. Megjithatë, teknokratët perëndimorë e kanë marrë atë sinjal si pretekst për të bërë presion të paprecedentë mbi Kosovën për të bërë koncesionin e parë ndaj ASM-së, në mënyrë që ajo të mund të mbulojë të gjitha pikat e tjera të Marrëveshjes së Brukselit dhe Ohrit. Në negociata, fuqia e inkuadrimit të çështjeve dhe e menaxhimit të rrëfimeve është e një rëndësie thelbësore, dhe ato që kontrollojnë kornizat dhe narrativat në mënyrë më të qartë marrin një avantazh. Për një kohë të gjatë negociatat kanë qenë subjekt i kornizave dhe narrativave të cilat kryesisht janë formësuar nga Serbia, në përpjekjet e saj për të ngadalësuar të pashmangshmen, që është njohja përfundimtare dypalëshe e dy shteteve të pavarura. Deri më tani, strategjia e tyre e zvarritjes ka funksionuar. Megjithatë, Kosova ka bërë hapa të paprecedentë ndërkohë, nga liberalizimi i vizave në BE deri te anëtarësimi i ardhshëm në Këshillin e Evropës, për të mos përmendur përfitimet në rritje në fushën e marrëdhënieve dypalëshe me Serbinë nga targat e deri te gradat akademike, deri te njohja e ID-ve kosovare nga autoritetet serbe. Për të parafrazuar një thënie të famshme, harku i procesit të negociatave është i gjatë, por ai përkulet drejt shtetësisë kosovare.

Si i keni parë qëndrimet e vazhdueshme të kryeministrit të Kosovës ndaj thirrjeve të SHBA-së, veçanërisht në kursin e tij të ndjekur në pjesën veriore të vendit, e banuar me shumicë serbe. A shihni ndofarë çarje serioze duke u zhvilluar në marrëdhëniet mes Kosovës dhe SHBA-së?

Vukoviq: SHBA është absolutisht e vetëdijshme se Kosova është vendi më proamerikan në rajon, me të gjitha forcat socio-politike të përkushtuara pa mëdyshje ndaj orientimit kosovar drejt perëndimit. Ky lloj sigurie nuk ekziston me aktorët kryesorë në Beograd. Pra, SHBA-të po përpiqen të përdorin taktikën e njohur të ndërmjetësimit për t’i bërë partnerët e saj në Kosovë të pranojnë zgjidhje të vështira të cilat përndryshe nuk do t’i pranonin nëse do të negocioheshin drejtpërdrejt me Serbinë. Ata shpresojnë se fuqia relacionale do të mjaftojë për të nxitur autoritetet e Kosovës që të pranojnë diçka që është qartazi e papëlqyeshme brenda vendit, dhe në këmbim ata do të ofrojnë mbulesë politike dhe, nëse është e nevojshme, asistencë implementuese gjatë rrugës. Megjithatë, kjo duket se nuk është e mjaftueshme, pasi Kosova zvarritet vazhdimisht përmes procesit i cili siguron përfitime në rritje, në vend të fitoreve të qarta të menjëhershme që mund t’i paraqiten audiencës vendase si përfitime të komprometimit me Serbinë. Pra, në një situatë ku Kosova supozon se asgjë nuk është dakorduar derisa të arrihet gjithçka, ndërsa SHBA-ja kërkon marrëveshje të pjesshme për të marrë një fitore, ne mund të shohim se si luhet tipi i sotëm i shkëputur.