Serbia s’do të mundë ta bllokojë Kosovën në BE

Zyrtarë të lartë të Bashkimit Evropian (BE) kanë prezantuar të martën Strategjinë më të re për Perspektivën e Besueshme të Ballkanit Perëndimor të Komisionit Evropian, shkruan sot Gazeta "Zëri". 

Në versionin përfundimtar të kësaj Strategjie, të cilën e ka siguruar gazeta “Zëri”, thuhet se Serbia dhe Mali i Zi janë të vetmet vende të Ballkanit Perëndimor që do të marrin afat të qartë kalendarik për pranim të mundshëm në BE në vitin 2025, ndërsa datat e integrimit evropian të vendeve të tjera të rajonit nuk përmenden.

Në këtë Strategji mes tjerash sqarohet nëse vendet e ardhshme anëtare do të mundë t’i bllokojnë vendet tjera të Ballkanit Perëndimor për t’u bashkuar.

“Të gjitha vendet duhet të abstenojnë nga keqpërdorimi i çështjeve të pazgjidhura në procesin e pranimit në BE.

LEXO EDHE: Kosova s’e di datën!

Me Strategjinë e re Komisioni rekomandon që aranzhime të veçanta dhe angazhime të parevokueshme të vendosen për të siguruar që shtetet e reja anëtare nuk janë në gjendje të bllokojnë pranimin e kandidatëve të tjerë të Ballkanit Perëndimor”, thuhet mes tjerash në Strategjinë që e ka siguruar gazeta “Zëri”.

Në vijim do të mundë të lexoni dokumentin e plotë të Strategjisë:

Pse Komisioni Evropian e miraton Strategjinë?

Në fjalimin e tij të vitit 2017, presidenti Jean-Claude Juncker ripohoi të ardhmen evropiane të vendeve të Ballkanit Perëndimor: "Nëse duam më shumë stabilitet në fqinjësinë tonë, atëherë duhet të ndërmarrim një perspektivë të besueshme të zgjerimit për Ballkanin Perëndimor". Siç tha presidenti: "Bashkimi Evropian do të jetë më i madh se 27 në numër.

Kandidatët që synojnë anëtarësimin duhet t’i japin përparësi sundimit të ligjit, drejtësisë dhe të drejtave themelore gjatë negociatave".

Perspektiva e bazuar në meritë e anëtarësimit në BE për Ballkanin Perëndimor është në interesin e vet politik, të sigurisë dhe të ekonomisë së Unionit, është një investim gjeostrategjik në një Evropë të qëndrueshme, të fortë dhe të bashkuar, duke u bazuar në vlerat e përbashkëta. Strategjia synon të gjenerojë një moment të përtërirë të reformave në rajon për t’i adresuar sfidat specifike kryesore me të cilat ballafaqohet Ballkani Perëndimor.

Ajo gjithashtu rrit mbështetjen e BE-së për përpjekjet e Ballkanit Perëndimor në shtigjet e tyre evropiane, me fonde dhe me burime shtesë. Një samit i Ballkanit Perëndimor do të zhvillohet në Sofje, më 17 maj, ku krerët e BE-së do t’i vazhdojnë diskutimet dhe angazhimin me homologët e Ballkanit Perëndimor.

Politika e zgjerimit të BE-së duhet të jetë pjesë përbërëse e strategjisë më të madhe për të forcuar Unionin deri në vitin 2025. Strategjia është pjesë e udhërrëfyesit më të gjerë për një Union më të bashkuar, më të fortë dhe më demokratik, në të cilin Komisioni paraqet iniciativa që kanë për qëllim përmirësimin e kornizës demokratike, institucionale dhe politike për Unionin deri në vitin 2025. Unioni ynë duhet të jetë më i fortë, më solid dhe më efikas para se të jetë më i madh.

Risitë e Strategjisë

Strategjia paraqet thelbin e sfidave me të cilat Ballkani Perëndimor përballet në rrugët e tyre evropiane. Ajo që është e re është inkurajimi i përtërirë i fortë për partnerët për t’i adresuar reformat e nevojshme dhe për të dhënë udhëzime mbi hapat e nevojshëm për të përparuar sa më shpejt në rrugët drejt pranimit në BE.

Për Serbinë dhe për Malin e Zi - ku bisedimet e pranimit janë tashmë në proces - përcakton hapat indikativë të nevojshëm për të përfunduar procesin e pranimit në një perspektivë të vitit 2025. Përveç kësaj, me iniciativa kryesore në gjashtë fusha kyçe, Strategjia rrit ndjeshëm angazhimin e BE-së me partnerët tanë të Ballkanit Perëndimor. Ajo përcakton vizionin tonë për të ardhmen tonë të përbashkët dhe si ta arrijmë këtë.

A po e ndryshon Komisioni politikën e tij të zgjerimit?

Strategjia në mënyrë të qartë përcakton se dera e BE-së është e hapur për hyrje të mëtejshme kur dhe vetëm kur vendet individuale i kanë përmbushur kriteret. Komisioni nuk po ndryshon politikën e tij të zgjerimit: procesi është dhe mbetet meritor. Çdo vend do të vlerësohet në arritjet e veta.

Si do të vihet në praktikë Strategjia?

Perspektiva e zgjerimit të Ballkanit Perëndimor është para së gjithash në duart e vet vendeve. Ato duhet të veprojnë me vendosmëri dhe t’i dyfishojnë urgjentisht përpjekjet e tyre, t’i adresojnë reformat vitale - veçanërisht në fushën e sundimit të ligjit, pavarësinë e gjyqësorit dhe të të drejtave themelore dhe të përfundojnë transformimin e tyre politik, ekonomik e shoqëror.

Nga ana e saj, BE-ja do t’i përmirësojë politikat e saj për të mbështetur më mirë procesin e transformimit në rajon. Strategjia përcakton një Plan Veprimi me gjashtë iniciativa konkrete kryesore që synojnë fusha specifike me interes të përbashkët: sundimi i ligjit, siguria dhe migrimi, zhvillimi socio-ekonomik, lidhja e transportit dhe e energjisë, agjenda digjitale, pajtimi dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë. Veprimet konkrete në këto fusha janë parashikuar ndërmjet viteve 2018 dhe 2020.

Cilat janë gjashtë iniciativat kryesore?

Iniciativat kryesore mbështesin transformimin e Ballkanit Perëndimor në një numër fushash specifike ku bashkëpunimi i përforcuar është me interes të ndërsjellë. Veprime konkrete midis 2018-s dhe 2020-s janë parashikuar për gjashtë fushat e identifikuara. Këtu janë disa shembuj:

• Sundimi i ligjit: Zgjerimi i planeve të detajuara të veprimit për harmonizimin me standardet e BE-së për gjithë Ballkanin Perëndimor. Rritja e vlerësimit të zbatimit të reformave, duke përfshirë misionet e reja këshillimore;

• Siguria dhe migracioni: Rritja e bashkëpunimit të përbashkët në luftimin e krimit të organizuar, luftimin e terrorizmit e ekstremizmit të dhunshëm dhe përmirësimin e sigurisë kufitare dhe menaxhimit të migracionit me mbështetjen e mjeteve dhe ekspertizës së BE-së. Rritja e koordinimit me agjencitë e BE-së për sigurinë e kufirit dhe për menaxhimin e migracionit;

• Zhvillimi socio-ekonomik: Nxitja e ofrimit të garancive për investime private, përkrahje për ndërmarrjet e reja dhe SME-të dhe lehtësimin e tregtisë më të madhe. Rritja e fokusit në politikat sociale dhe të punësimit me ndihmë financiare më të madhe për të mbështetur sektorin social, në veçanti arsimin dhe shëndetin. Financimi sipas Erasmus + do të dyfishohet;

• Lidhjet e transportit dhe të energjisë: Iniciativat brenda rajonit dhe BE-së, duke përfshirë mbështetjen e investimeve të reja. Zgjerimi i Unionit të Energjisë së BE-së në rajon;

• Agjenda digjitale: Vendosja e një udhërrëfyesi për uljen e kostove të roamingut, duke mbështetur vendosjen e brezit të internetit dhe të e-prokurimit, e-shëndetësisë dhe shkathtësive digjitale;

• Pajtimi dhe marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë: Mbështetja e luftës kundër pandëshkueshmërisë dhe drejtësisë tranzicionale, duke përfshirë përmes një komisioni rajonal për të vendosur fakte rreth krimeve të luftës. Rritja e bashkëpunimit në arsim, ne kulturë, në rini dhe në sport; promovimin e trashëgimisë kulturore dhe programin e Evropës Kreative.

Si do të zbatohen iniciativat e reja primare? A do të rritet mbështetja financiare për Ballkanin Perëndimor?

Për të mbështetur zbatimin e iniciativave të reja primare sipas kësaj Strategjie, Komisioni propozon t’i shtojë fondet ekzistuese për Ballkanin Perëndimor deri në vitin 2020 në kuadër të Instrumentit të Ndihmës së Paraanëtarësimit, përveç 1.07 miliard eurove të parashikuara tashmë për rajonin për vitin 2018. Do të nevojiten fonde më të mëdha për investime të rëndësishme, veçanërisht në infrastrukturë, qoftë në transport, energji apo në digjitalizim. Një grup koordinues i dedikuar do të krijohet në pranverë për të siguruar zbatimin e iniciativave.

Cilat janë reformat parësore për Ballkanin Perëndimor për të mbështetur perspektivën e besueshme të zgjerimit?

Çështja më e ngutshme për Ballkanin Perëndimor është trajtimi i reformave në fushën e sundimit të ligjit, të të drejtave themelore dhe të qeverisjes së mirë, të punohet së bashku për pajtimin dhe për marrëdhëniet e fqinjësisë së mirë. Rajoni duhet t'i përqafojë këto vlera themelore të BE-së shumë më fort dhe me besueshmëri. Mosrespektimi i tyre është gjithashtu një pengesë për investimet dhe për tregtinë. Së dyti, ekonomitë e rajonit duhet të forcohen.

Ato mbeten jokonkurruese, me shumë ndërhyrje të panevojshme politike dhe një sektor privat të pazhvilluar, i cili ndikon në rritjen edhe të vendeve të punës në veçanti për të rinjtë e rajonit. Së treti, ende ekzistojnë mosmarrëveshje dypalëshe midis vendeve të rajonit, të cilat mbeten për t'u zgjidhur. BE-ja nuk do të pranojë t’i importojë këto mosmarrëveshje dhe paqëndrueshmërinë që ato sjellin. Zgjidhjet përfundimtare dhe detyruese për mosmarrëveshjet me fqinjët duhet të gjenden dhe të zbatohen përpara se një vend të aderojë.

A angazhohet BE-ja që viti 2025 të jetë data e pranimit për vendet e reja?

Viti 2025 nuk është një datë fikse dhe as e synuar për aderim. Ai tregon një perspektivë të mundshme kohore, duke reflektuar angazhimin e fortë evropian për një perspektivë të besueshme të zgjerimit për Ballkanin Perëndimor. Deri në atë datë BE-ja mund të bëhet më e madhe se 27 anëtarë.

Negociatat e pranimit tashmë janë duke u zhvilluar mirë me Malin e Zi dhe me Serbinë. Me një vullnet të fortë politik, me ndërmarrjen e reformave reale e të qëndrueshme dhe me zgjidhjet përfundimtare ndaj mosmarrëveshjeve me fqinjët ata potencialisht mund të jenë të gatshëm për anëtarësim në një perspektivë të vitit 2025.

Kjo perspektivë është jashtëzakonisht ambicioze. Nëse arrihet kjo do të varet tërësisht nga meritat objektive dhe nga rezultatet e secilit vend.

A zbatohet Strategjia vetëm ndaj “kryesuesve”, Serbisë dhe Malit të Zi, pa përfshirë gjithë rajonin?

Strategjia mbulon gjithë rajonin e Ballkanit Perëndimor. Mali i Zi dhe Serbia janë aktualisht kandidatët e vetëm të angazhuar në negociatat e pranimit dhe për këtë arsye janë identifikuar si “kryesuesit” e tanishëm.

Strategjia përcakton një ilustrim tregues të hapave që kërkohen për Malin e Zi dhe për Serbinë për të përfunduar procesin e pranimit në një perspektivë të mundshme 2025.

Por Strategjia thekson qartë se vendet e tjera mund të arrijnë ose të arrijnë njëri-tjetrin në varësi të përparimit objektiv të kryer.

Pra, Mali i Zi dhe Serbia do të hyjnë në BE në vitin 2025?

Koha do të mbetet në duart e të dyja vendeve dhe do të varet nga meritat e tyre objektive. Perspektiva e mundshme 2025 është ambicioze. Ajo kërkon vullnet të fortë politik dhe arritjen e rezultateve të konsiderueshme e konkrete. Mali i Zi duhet të arrijë rezultate konkrete sidomos në fushën e sundimit të ligjit dhe në luftën kundër korrupsionit e krimit të organizuar.

Për Serbinë një vullnet i fortë dhe i qëndrueshëm politik është i nevojshëm për të arritur konsensus mbi reformat thelbësore të nevojshme për sundimin e ligjit dhe ekonominë, për të nxitur pajtimin.

Kjo duhet të mbështetet me një normalizim gjithëpërfshirës të marrëdhënieve me Kosovën. Në mënyrë që perspektiva ambicioze 2025 të realizohet, një marrëveshje gjithëpërfshirëse ligjërisht detyruese për normalizimin duhet të jetë e përfunduar dhe e zbatuar.

A është normalizimi i marrëdhënieve ndërmjet Kosovës dhe Serbisë një kusht që Serbia të përparojë në rrugën e saj të BE-së?

Progresi në shtigjet evropiane si të Serbisë, ashtu edhe të Kosovës është i lidhur ngushtë me progresin në normalizimin e marrëdhënieve të tyre. Pa një normalizim efektiv dhe gjithëpërfshirës të marrëdhënieve Beograd - Prishtinë përmes dialogut të lehtësuar nga BE-ja nuk mund të ketë stabilitet të qëndrueshëm në rajon.

Një marrëveshje gjithëpërfshirëse dhe normalisht e detyrueshme për normalizimin është urgjente dhe vendimtare në mënyrë që Serbia e Kosova të përparojnë në rrugën e tyre evropiane.

Cila është ofrimi i Strategjisë për vendet që nuk ishin etiketuar “kryesues”? Cilat janë shanset e tyre për t'u bashkuar me BE? A do të kenë një trajtim të ndryshëm dhe më pak shqyrtim nga Komisioni?

Të gjitha vendet e Ballkanit Perëndimor kanë mundësinë për të ecur përpara në rrugët e tyre evropiane. Komisioni vlerëson të gjitha vendet në mënyrë të drejtë dhe objektive në bazë të meritave të tyre e në shpejtësinë në të cilën ato arrijnë përparim.

Si të vetmet vende në rajon që po negociojnë momentalisht, Mali i Zi dhe Serbia janë kandidatët kryesorë të procesit në këtë proces. Megjithatë, vendet e tjera mund të arrijnë ose të arrijnë njëri-tjetrin në varësi të progresit objektiv të kryer.

Shqipëria dhe ish-Republika Jugosllave e Maqedonisë po bëjnë përparim të rëndësishëm në rrugën e tyre evropiane dhe Komisioni është i gatshëm të përgatisë rekomandime për t’i hapur negociatat e pranimit në bazë të kushteve të përmbushura.

Komisioni do të fillojë përgatitjen e një opinion mbi aplikimin për anëtarësim të Bosnjë e Hercegovinës pas marrjes së përgjigjeve gjithëpërfshirëse dhe të plota në pyetësorin e saj.

Me përpjekje dhe me angazhim të qëndrueshëm Bosnja dhe Hercegovina mund të bëhet kandidat për aderim. Kosova ka një mundësi për progres të qëndrueshëm përmes zbatimit të Marrëveshjes së Stabilizim-Asocimit dhe për të avancuar në rrugën e saj evropiane, kur rrethanat objektive lejojnë.

Po sikur vendet e ardhshme anëtare t’i bllokojnë vendet e tjera të Ballkanit Perëndimor për t'u bashkuar?

Përparësitë në rrugën e BE-së kanë një interes strategjik për të qenë avokat e jo përçarës për aspiratat e fqinjëve të tyre. Vendet e rajonit janë të ndërvarura dhe do të përparojnë më shpejt nëse ato ndihmojnë njëri-tjetrin përgjatë rrugës.

Të gjitha vendet duhet të abstenojnë nga keqpërdorimi i çështjeve të pazgjidhura në procesin e pranimit në BE. Me Strategjinë e re Komisioni rekomandon që aranzhime të veçanta dhe angazhime të parevokueshme të vendosen për të siguruar që shtetet e reja anëtare nuk janë në gjendje të bllokojnë pranimin e kandidatëve të tjerë të Ballkanit Perëndimor.